Агар инсон эрталаб чарчаган ҳолда уйғонса, кун давомида кучсизлик ҳисси кузатилса ва кечқурун тезроқ ухлаш истаги пайдо бўлса, бу ҳолат на ёш билан, на ялқовлик билан боғлиқ. Бу организмнинг жиддий муаммолар ҳақида берган сигнали бўлиши мумкин. Бу ҳақда “Вечерняя Москва” нашрига берган интервьюсида терапевт шифокор Екатерина Мымрина маълум қилди.
Мутахассиснинг сўзларига кўра, доимий чарчоқнинг энг кенг тарқалган сабаби – организм учун муҳим бўлган ресурсларнинг етишмаслигидир. Бу, биринчи навбатда, B, D ва C гуруҳи витаминлари, магний, темир, цинк ва селен каби микроэлементлар етишмаслиги, шунингдек, оқсиллар ва айниқса омега-3 каби фойдали ёғларнинг етарли даражада истеъмол қилинмаслиги билан боғлиқ.
Камқон ва мувозанатлаштирилмаган овқатланиш, диеталар ёки ошқозон-ичак тизими касалликлари ҳам бу ҳолатга туртки бўлиши мумкин. Ҳатто биргина ифода этилган бирор модда етишмаслиги ҳам энергетик алмашинувни бузади, асаб тизими, мушаклар ва иммунитет фаолиятига таъсир қилади.
Доимий кучсизликнинг яна бир сабаби – гормонал бузилишлар бўлиши мумкин. Қалқонсимон без фаолиятининг сусайиши, инсулинга қарши чидамлилик (инсулинорезистентлик), шунингдек, стресс ва уйқусизлик туфайли буйрак устки безларининг чарчаши метаболизмни издан чиқаради, кайфият, фаоллик ва чидамлиликни пасайтиради.
Шунингдек, детоксикация (зарарли моддалардан тозалаш) учун жавобгар бўлган аъзоларнинг фаолиятидаги бузилишлар ҳам чарчоқни келтириб чиқаради. Жигар ва буйрак фаолияти пасайганда организмда токсинлар тўпланади, бу эса бош оғриғи, онгда “туман” ва умумий руҳий тушкунликни келтириб чиқаради. Бунга ифлос экология ва ифлос сув ҳам қўшимча салбий таъсир кўрсатади.
Доимий чарчоқ ортида психологик муаммолар ҳам ётиш мумкин — масалан, доимий хавотир, депрессия ҳолатлари ёки эҳтиёжларга жавоб бермаслик туфайли келиб чиққан эмоционал ёниб кетиш. Бундай пайтда инсон кечаси ҳам тўлиқ дам ололмайди ва уйғонишдан сўнг янада чарчоқроқ ҳис қилади.
Мутахассис герпес гуруҳига кирувчи вируслар, шунингдек, постковид синдромига ҳам алоҳида эътибор қаратиш лозимлигини таъкидлайди. Уларнинг баъзилари ноёб ҳолда фаоллашиб, яллиғланиш ва иммун тизимида бузилишлар келтириб чиқаради, бу эса доимий чарчоқ ҳиссини юзага келтиради.
Микробиом (ичакдаги фойдали бактериялар мувозанати) бузилиши ҳам салбий оқибатларга олиб келади: иммунитет заифлашади, витаминлар ўзлаштирилиши қийинлашади, токсинлар қонга ўтади — натижада, доимий яллиғланиш ва умумий номутаносиблик ҳолати юзага келади.
Қўшимча сабаблар қаторида шифокор генетик мойиллик, нейротрансмиттерларга қарши антитаналарни ишлаб чиқарадиган аутоиммун реакцияларни ва ҳужайраларда энергия ишлаб чиқариш қобилиятини пасайтирувчи митохондриал бузилишларни қайд этди.
Муаммони енгиш учун организм сигналларини эътиборсиз қолдирмаслик ва уларни “оддий чарчоқ” деб ҳисобламаслик лозим. Ҳатто бугуннинг ўзидаёқ оддий чоралардан бошлаш мумкин: уйқу режимига риоя қилиш, ортиқча шакар ва тез ҳазм бўлувчи углеводлардан воз кечиш, рационга оқсил, фойдали ёғлар, клетчатка ва кўкатлар қўшиш, тоза сув истеъмол қилиш, кўпроқ очиқ ҳавода юриш ва дам олиш.
Энг муҳими, мутахассис таъкидлаганидек, чарчоққа қарши курашда зўриқиш йўли эмас, балки ўзини авайлаш ва шифокорлар ёрдами билан муолажа қилиш йўли тутилмоғи лозим. Баъзи ҳолларда витаминлар, гормонлар, яллиғланиш маркерлари, вируслар фаоллиги ва ичак микробиотасининг ҳолати бўйича тўлиқ таҳлиллар ўтказиш талаб этилади.
Хулоса қилиб айтганда, доимий чарчоқ – бу вақтинчалик заифлик эмас, балки организмдаги жиддий муаммолар белгиси бўлиши мумкин. Ҳатто кичик ўзгаришлар ҳам аҳволни яхшилаши мумкин, дейди шифокор.
