Биргина нигоҳи, ҳатто сукути ҳам “гапирадиган” бундай актёрлар саноқли. Шунинг учун ҳам бу актёрдан томошабин катта-катта характерли ролларни кутади. Актёр учун муваффақият калити бўлган барча имкониятларга эга Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист Беҳзод Муҳам-мадкаримов бугунги суҳбатдошимиз...
— Беҳзод ака, Ўзбек Миллий Академик драма театрининг юз йиллик тўйига тайёргарлик ишлари қизғин кетяпти. Бу жараёнда сизнинг ҳиссангиз қай даражада?
— Театримизнинг юз йиллик тўйи муносабати билан капитал таъмирлаш ишлари якунига етиб қолди. Мавсум очилгунига қадар актёрлар вилоятлар бўйлаб гастроль сафарларига юборилдик. Очиғи, икки-уч ойлаб гастролларда юриш осон эмас. Саҳнада ишлашнинг гашти ўзгача-да! Қолаверса, театрдан ташқари ишларимизни ҳам тўхтатиб туришга тўғри келди. Юз йиллик тўйимизнинг тўёнасига келсак, ҳар бир янги спектакль ва махсус байрам дастури мухлисларимизга совға бўлиши аниқ. Актёрларнинг шу кунгача қилган меҳнати эса театрнинг юз йиллик тўйига қўшган ҳиссаси билан тенг назаримда.
— Феълингиздан келиб чиқсак, роль талашадиган актёр эмассиз, ё янглишдимми?
— Режиссёрни уриб бўлса ҳам ўзимга ёққан ролни ўйнайман (кулади). Агар истаган ролини ижро этмаса, ижодкор нега “актёрман” деб юрибди? Саҳна — марди майдон. Иккита дублёрдан қай бирининг ижроси зўр бўлса, марра ўшаники. Йўқса, соғлом рақобатсиз ривожланиш бўлмайди.
— Мухлислар сизни театр эмас, кино актёри сифатида қабул қилади. Бу театрда кинодагидек ўз ўрнингизни топмаганингиздан даракми?
— Йўқ, бу мухлисларнинг театрга тушмаслигидан дарак (кулади). Театрга келиб турадиган томошабин Алишер Навоий, “Мирзо Улуғбек”даги Абдулатиф, “Меҳробдан чаён”даги Анвар каби катта-катта ролларимдан хабардор.
— Беҳзод Муҳаммад-каримовнинг Зайнаб Садриеванинг “Фармонбиби”, Обид Юнусовнинг “Ўткурий”сидек роли қани?
— Ундай роллар ҳар доим ҳамма актёрга ҳам насиб этавермайди. Аслида “Парвона”, “Келинлар қўзғолони” спектаклларининг қўлёзмасини у қадар ёқтирмайман. Лекин ижодий гуруҳ, режиссёрнинг меҳнати, маҳорат, топилмалар билан тўлдирилиб, зўр асар саҳналаштирилган. Шахсан мен мароқ билан кўраман. Ўз ролингга эга бўлиш — омад. Менга эса бундай шоҳона роль ҳали насиб этганича йўқ.
Лекин чиқмаган жондан умид (кулади), ҳали бундай роллар ижро этишга улгураман.
Кинонинг имконияти катта-да. Янги фильмни республика миқёсида намойиш этиш мумкин. Спектакль борасида эса бундай дея олмайман. Ижодга алоқадор барча йўналишларда параллел равишда фаолият юритишга ҳаракат қиламан. Назаримда, бу борада тарозининг палласини тенг ушлашнинг уддасидан чиқяпман. Тўғри, бу қийин жараён — уйқусиз тунлар, ҳамма ишга вақтни тўғри тақсимлаш дегандек (кулади)... “Тинчгина театрда ишлаб юраверай”, дейдиган актёрлар ҳам бор. Лекин ундай юришни истамайман.
— “Икки кеманинг бошини тутган ғарқ бўлур”, деган нақл ҳам бор. Сизнинг “қайиқ”ларингиз эса бир нечта...
— Тўғрику-я, лекин йўналиш битта. Кинода ҳам, театрда ҳам актёр роль ижро этиши керак. Дубляжда эса актёр қатнашиши керак. Қолаверса буларнинг бари актёрнинг маҳоратини чархлаб боради. Театр актёрнинг ақлини ишлатишга, “форма”да юришга мажбур қилади. Кино театрда йиғилган тажрибаларни экран орқали кўпчиликка кўрсатишга хизмат қилади. Дубляж нутқни равонлаштиради ва кино, театрда насиб этмаган “характер”ни ижро этишга имкон беради. Радиода эса овоз билангина ҳолатни тингловчига етказиб беришингиз керак. Ижодкорга ҳамма йўналишдаги фаолият муҳим. Тўғри, чарчоқдан ўзингизни қўярга жой тополмай қоласиз. Лекин танлаган касбингнинг машаққатларига ҳам чидаш керак. Институтда ўқиб юрган кезларим “Худо хоҳласа, келажакда дубляждан театрга, у ердан кино, радиога югуриб, нафас ростлашга вақтим бўлмасин”, деб ният қилардим. Ниятда гап кўп экан, етказганига шукр! Уйда ўтириб “Қачон бирор режиссёр фильмига чақириб қоларкин?” дейишдан ўзи асрасин. Ундан кўра театр, кино, дубляж режиссёрларидан узр сўраб, шошиб юришдан қўймасин (мириқиб кулади).
— Наҳотки театрда драматургия, режиссура, “юк”и бор асарлар борасида оқсаш йўқ, деб ўйласангиз...
— Бу борада ҳамма театрда яхши асарлар етишмовчилиги бор. Шунинг боис театр ўзини оқлаш учун тижоратбоп спектакль ҳам қўяди. Орасида юқори савияли спектаклларни кўришни истаган томошабинлар учун жиддий асарлар ҳам намойиш этиляпти. Айтиш мумкинки, театр — доимий изланишда бўладиган соҳа. Ижодкор “синдириб қўйдим”, деб ўзига ортиқча ишониши, ишидан доимий қониқиши — унинг ўлгани. Шахсан ўзимнинг ижромдан бир фоизгина қониқаман. Баъзида куйиб-пишиб ўйнаган ролимни экранда кўриб, ҳафсалам пир бўлади. Бу тасвирчи ва режиссёрнинг ишлаш маҳорати билан боғлиқ жараён. Театрда эса залда томошабин йўталишни бошласа, ижромда нимадир етишмаяпти, деган ўй билан ҳаракат қиламан. Сув қуйгандек жим-житлик бўлса, ўша сукунатнинг ўзи илҳом, куч беради. Саҳнадан оладиган роҳат ҳам шунда. Ишимизнинг баҳосини ўша заҳотиёқ оламиз.
— Бир неча йиллик танаффусингиздан сўнг ижодга қайтишингиз анчайин шов-шувларга сабаб бўлди. Бироқ Беҳзод Муҳаммадкаримов мухлислар кутган натижани тўла оқламади...
— Режиссёр бўлганимда нималардир қилган бўлардим. Актёрликнинг менга ёқмайдиган жиҳати — режиссёр ва сценаристга боғлиқлиги. Ўзим роль сўраб бормайман-ку!
— Ваҳоланки, бир қанча фильмларда суратга тушдингиз. Уларнинг барида ҳам Беҳзод Муҳаммадкаримовнинг борлиги билинмади...
— Ҳамма роль ҳам доим кутилганидек бўлавермайди. “Юк”и бор ролларнинг ўзи бўлгани йўқда. Суратга тушган фильмларим ҳам менга билдирилган таклифларнинг энг яхшиси эди. Роль танлайверсам, бирорта режиссёрнинг таклифини қабул қилмаслигимга тўғри келиб қолади. Чунки кўнгилдагидек асарлар жуда кам. Лекин актёр ўзини “чархлаб” туриши учун бир-иккита кинокартинада иштирок этиб туриши лозим. Нима, Голливуднинг ҳамма фильмлари талаб даражасида деб ўйлайсизми? Бизга уларнинг 3 фоизгина энг яхши ишланган кинокартиналари етиб келар экан. Қолган фильмларининг бирортасини кўриб бўлмайди. Ижод математика эмаски, аниқ ҳисоблаб кутилган натижага эришиш мумкин бўлса...
— Амир Темур, Элчин, Отабек қиёфаси қайтмади. Назаримда, режиссёрлар сиздек истеъдодли актёрнинг имкониятларидан тўлиқ фойдалана олмаяпти...
— Тўппа-тўғри! Мен учун роль ёзиб, режиссёрлар эътибор қаратсагина, сиз айтган натижа кўринади. “Амир Темур” фильмининг кейинги фасллари суратга олинса ҳам ёмон бўлмасди (самимий кулади). Ҳозир қайнона-келин мавзусидаги маиший фильмлар урф бўлиб қолди. Аслида актёрларнинг ҳаёти кутиш билан ўтади. Ижодкор “юк”и бор роль учун ё маблағи, ё таниш-билишни юз хотир қилолмай фильмда иштирок этади.
— Аслида олқиш, машҳурликдан роҳатланасизми ё жараённинг ўзидан...
— Яширмайман, авваллари олқиш, машҳурликка ўч эдим. Ҳозир эса буларга оддий кўз билан қарайман. Қайтгач, кибрим йўқолди. Ишимни сифатли бажариш ҳақида қайғурадиган бўлиб қолдим. “Менга реклама керак эмас”, десам ҳамкасбларим ғалати қарашади. Бир кунлик шон-шуҳратнинг менга кераги йўқ.
— Ҳар бир ижодкор таниқли эмас, севимли бўлишни орзу қилади. Сизни яхши кўришларини истайсизми ё тушунишларини?
— Қаҳрамонимнинг дардини “айтганимда”, мени тушунишларини истайман. Ҳаётда кўз тегмасин, ҳамкасбларим мени доим тушуниб, ҳамфикр бўлиб келишган. Тўғри, ижодкорлар орасида “рақобат”, баҳс, майда гаплар бўлади. Менга нисбатан шундай муносабат бўлганида, демак, яхши ишлаётган эканман, деб хурсанд бўламан. Жимжитлик бўлиб қолса, хавотирга ҳам тушиб қоламан (кулади). Касбимизнинг яхши томони — исталган ёшда “давр”ингиз келиб қолади ва неча ёшда бўлманг, ижро этишга роль топилади. Шахсан менинг “давр”им энди келади (кулади).
— Кўнгил хотиржамлиги сизни ҳеч қачон тарк этмасин!
Cадоқат АЛЛАБЕРГАНОВА суҳбатлашди
