27 март куни Ўзбекистон Миллий матбуот марказида “Дори воситаларини маркалаш – Ўзбекистонда дори бозори муаммоларини ҳал этиш йўлидаги биринчи қадамдир” мавзусида матбуот анжумани бўлиб ўтди.
Тадбир давомида мутаҳассислар дори воситаларини рақамли ёрлиқлаш натижаларини сарҳисоб қилди. Шунингдек, бутун тизимни ривожлантириш ва унда келажакда қандай ишлар амалга оширилиши режалаштирилаётгани ҳақида сўз борди.
Маълумот ўрнида:
Рақамли маркалаш — бу асосан ишлаб чиқариш жараёнида маҳсулот қадоқлаш учун махсус кодни қўллаш жараёни.
Унинг мақсади товар айланмасининг барча иштирокчилари ўртасидаги ҳаракатни, маҳаллий савдогача бўлган ҳаракатни кузатиш, шунингдек, истеъмолчига ҳақиқийлигини кафолатлашдир.
"Асл Белгиси" бепул мобил иловаси ёрдамида маҳсулотни сканерлаш орқали текшириш мумкин.
Маълумот ўрнида:
“Asl Belgisi” рақамли ёрлиқлаш миллий ахборот тизимининг оператори “CRPT TURON” МЧЖ ҳисобланади.
Ўзбекистонда 2019 йилдан бошлаб рақамли ёрлиқлаш жорий этилган ва бугунги кунда олтита маҳсулот гуруҳини ўз ичига олади: алкогол ва тамаки маҳсулотлари, пиво маҳсулотлари, маиший техника, дори-дармонлар, сув ва алкоголсиз ичимликлар. “Asl Belgisi” рақамли маркалаш тизими товарларнинг ноқонуний савдосига қарши курашиш, бозорни қалбаки ва контрабанда маҳсулотлардан тозалашга ёрдам беради.
Синов лойиҳа
Тадбирда ноқонуний савдога қарши курашиш воситаси сифатида рақамли маркировканинг жорий этилиши таъкидланди.
Ўзбекистон Республикаси ҳудудида дори воситаларини ишлаб чиқариш 2021 йилда пилот лойиҳа орқали бошланган. Олтита маҳаллий фарматсевтика компанияси иштирок этди. Синов даврида оператор иштирокчиларни маркалаш жараёнини тизимлаштириш ва автоматлаштириш, шунингдек, маълумотларни тизимга ўтказиш учун барча зарур жиҳозларни бепул тақдим этди.
Маркировкани бошлаш
Шундай қилиб, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2021 йил май ойидан бошлаб рақамли маркалаш расман бошланишига 2022 йил сентабрдан бошлаб 16 ой ўтди. Яъни, бир ярим йилдан кўпроқ вақт фақат дори воситаларини ишлаб чиқаришдаги барча техник ва бизнес-жараёнларни тузатиш учун тақдим этилди. Дори воситаларининг улгуржи ва чакана савдо тармоғида олиб кириш ва муомалада бўлиш жараёнида кузатувжараёнларини аниқ созлаш учун яна 9 ой ажратилган. Таъкидлаш жоизки, корхоналар учун умумий тайёргарлик муддати икки йилдан ортиқни ташкил этди.
2021-2022 йилларда дори воситаларини маркалаш бўйича фаол ишлар амалга оширилди. 2023 йилда асосий эътибор бошқа муаммоларни ҳал қилишга қаратилди. Биринчидан, ишлаб чиқарувчилар ва дистрибюторлар дори воситаларини кузатиш, пакетларни бирлаштириш ва электрон ҳужжат айланиши учун тайёрланди. Иккинчидан, чакана савдо тармоғи субъектлари ўртасида кенг кўламли ишлар олиб борилди, учинчидан, давлат органларининг ахборот тизимлари билан интеграциялашуви кенгайтирилди.
Шу ўринда шуни таъкидлаш жоизки, рақамли ёрлиқлаш бошланишидан олдин ишлаб чиқарилган ва республикага олиб кирилаётган дори воситалари 2025 йил 1сентабргача сотилиши мумкин.
Қисқача хулоса:
“Асл Белгиси” рақамли ёрлиқлаш тизими бош менежери Диёр Расулов Ўзбекистонда дори воситаларини рақамли маркалашни жорий этиш доирасида амалга оширилаётган ишлар натижалари ҳақида гапириб берди:
Бугунги кунга қадар “Asl Belgisi” рақамли ёрлиқлаш тизимида 2400 дан ортиқ иштирокчи рўйхатдан ўтган, жумладан, 679 та ишлаб чиқарувчи, жумладан 600 дан ортиқ хорижий фарматсевтика ишлаб чиқарувчилари, 740 таси дори воситалари импорт қилувчи ва дистрибюторлари, 1053 таси чакана савдо корхоналари.
Белгиланган товарлар реэстрига 11 мингдан ортиқ номдаги дори воситалари киритилган. Дори воситалари бозорининг асосий қисмини хорижда ишлаб чиқарилган дори воситалари ташкил этади. Ишлаб чиқарувчиларнинг қарийб 90 фоизи хорижлик, республика бозорига кираётган дори воситаларининг 63,4 фоиздан ортиғи хорижда ишлаб чиқарилган дори воситаларидир.
“Asl Belgisi” рақамли ёрлиқлаш тизимига кўра, хорижда ишлаб чиқарилган дори воситаларини маркалаш туфайли республикага етказиб беришда муаммолар йўқ, оператор барча хорижий ишлаб чиқарувчилар билан доимий асосда иш олиб боради.
Ишлаб чиқарувчилар учун имтиёзлар
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Солиқ қўмитасининг Маҳсулотларни ёрлиқлашни назорат қилиш бошқармаси бошлиғи вазифасини бажарувчи Аҳмадбек Файзиев рақамли ёрлиқлашни жорий этиш натижасида ишлаб чиқарувчилар оладиган имтиёзлар ҳақида гапирди. Аввало, эксперт ишлаб чиқарувчиларнинг маҳсулотларини қалбакилаштиришдан ҳимоя қилишни таъкидлади.
Иккинчиси - маркетинг учун янги имкониятлар. Яъни, давлат тизим оператори билан биргаликда ишлаб чиқарувчига ўз маҳсулотларининг ҳудудлар ва таъсис субъектлари бўйича ҳаракати ва сотилиши тўғрисидаги маълумотларни тақдим этишда ҳамкорлик қилади. Бундан ташқари, рақамлаштириш бизга товарларни сотиш ҳажмларини онлайн кўриш имконини беради.
“Солиқ қўмитаси томонидан тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш масаласига келсак, биз тадбиркорлар, ишлаб чиқарувчилар, импорт қилувчилар билан доимо алоқада бўлиб, бизни қизиқтирган саволларга жавоб беришга, таклифларни тинглашга, таҳлил қилишга ва керак бўлса, ҳукумат муҳокамасига олиб чиқишга тайёрмиз. бизнес жараёнларини оптималлаштириш. Жумладан, ёрлиқлаш орқали биз нарх-наво устидан назоратни амалга оширамиз”, — деди Аҳмадбек Файзиев.
Режалаштирилган инновациялар
Операторнинг жорий йилдаги режалари ҳақида гапирар экан, “Asl Belgisi” рақамли ёрлиқлаш тизимини ишлаб чиқиш бўйича директор Фазлиддин Сайдуллаев Россия билан дори ёрлиғини ўзаро тан олиш тартиби ишга туширилишини айтиб ўтди. Айни пайтда давлатларимиз Вазирлар Маҳкамалари ўртасида ҳукуматлараро битимлар тузилиши кутилмоқда. Шундан сўнг дарҳол оператор ушбу функцияни маҳаллий ишлаб чиқарувчиларга тақдим эта олади. Ушбу янгилик ишлаб чиқарувчиларга таъминот занжирларини оптималлаштириш имконини беради.
Фазлиддин Сайдуллаев, давлатимиз раҳбари томонидан соғлиқни сақлаш соҳасини ҳар томонлама рақамлаштириш бўйича масъул тузилмалар томонидан қўйилган вазифани эслаб ўтди ва алоҳида таъкидлади:
“Ўз навбатида, ёрлиқлаш тизими мониторингни таъминлашга ёрдам беради
Давлат томонидан таъминлаш орқали дори-дармонларни етказиб бериш ва тарқатиш, лекин энг муҳими, уларнинг муҳтож беморлар ўртасида тақсимланишини назорат қилишдир. Чунки буджет маблағига сотиб олинган дори-дармонлар кейинчалик дорихоналарда сотиладиган ҳолатлар мавжуд”.
Эндиликда оператор давлат идоралари билан биргаликда истеъмолчилар “Asl Belgisi” мобил иловаси ёрдамида шифохона ёки поликлиникалар учун мўлжалланган дори-дармонларни осонгина аниқлашлари учун иш олиб бормоқда. Эътиборлиси, яқин келажакда бундай дори-дармонларни дорихоналарда сотиш имконсиз бўлади. Ҳозирда дастур нафақат дори ёрлиғини текшириш, балки унинг серияси ва яроқлилик муддатини, шунингдек фойдаланиш бўйича кўрсатмаларни кўрсатиб боришга эга.
Шунингдек, тадбир давомида келгусида рақамли ёрлиқланиши лозим бўлган маҳсулот гуруҳлари рўйхати ўсимлик мойи билан тўлдирилиши ҳам таъкидланди. Гап шундаки, бу тоифада, бир вақтлар тамаки, алкогол, маиший техника ва бошқаларда бўлгани каби, контрафакт маҳсулотларнинг катта миқдори мавжуд. Ўсимлик мойи қадоқларида рақамли белгининг жорий этилиши контрафакт маҳсулотлар миқдорини сезиларли даражада камайтиради.
