Бу инсонинг нигоҳида ўт бор. У образга кирганда кўзлари ҳам сўзлайди. Буни «Мажруҳ», «Чавандоз», «Суғдиёна», «Бир келиб кетинг қишлоғимизга» каби фильмлари орқали ҳам сезгандирсиз. Бугунги суҳбатдошимиз Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист, Ўзбекистон миллий академик драма театрининг маҳоратли актёри Тоҳир САИДОВ. Келинг, актёрнинг санъат ва ҳаёт ҳақидаги фикрларига биргаликда қулоқ тутамиз...
“КАСБ ЭМАС ОДАМИЙЛИК МУҲИМ”
Назаримда қайсидир касб эгаси бўлиш эмас, балки ҳақиқий инсон бўлиш қийинроқ. Чунки чин инсонийликнинг талаблари жуда-жуда бисёр. Ўзидаги барча эзгу фазилатларни тўлиқ шакллантириб, уни жамият манфаати учун йўналтириш бу – ҳар қандай инсоннинг ҳам қўлидан келавермайдиган иш. Касбга келадиган бўлсак, одам қилган ишни одам қилади. Жуда юксак даражада бўлмаса-да, оддийроқ тарзда қила олади. Лекин астойдил интилса юксак даржада ҳам уддалаши мумкин.
Одам бир касбни мукаммал эгаллаб, шу орқали оила боқиши, ўз орзу-истакларини амалга ошириши, халққа, келажак авлодга нимадир қолдириши мумкин. Гоҳ у, гоҳ бу соҳани бошини тутиб, ҳаммасини ўлда-жўлда қилиб, кейин «ҳар соҳада ижод қилмоқдаман» деб мақтаниш осон, бироқ барибир натижа кутилгандек бўлмайди. Бу, албатта, менинг шахсий фикрим.
“ТЕАТР ВА КИНО ЭГИЗАК”
Театр ва кино иккаласи эгизак санъат. Саҳнада яратган ҳаётий ҳақиқатингизни, албатта, кинокамера олдида ҳам худди шундай ярата олишингиз мумкин. Лекин бирортасидан хаёлан воз кечиш фикри туғилса, устоз Шукур Бурхоновнинг «Шу йўлдан келдим, шу йўлдан кетаман», деган сўзлари хаёлимга келади. Ва театр билан бошлаган ижодимни, айнан театр билан давом эттираман ва ундан ажралмаслик ҳаракатида бўламан деган қарорга келаман.
Бир пайтлар «Қизиқчи-91» кўрик-танловида ғолиб бўлганимдан сўнг кўплаб давраларда, учрашувларда шу қобилиятимдан фойдаланиб томошабинларнинг кўнглини чоғ қилдим, бироқ қизиқчиликни ўзимга касб қилиб, шу йўлни тутиб кетганим йўқ. Ваҳоланки, ўшанда институтни битириб, Республика сатира театрига ишга кирганман ва бу театрнинг фаолияти бевосита қизиқчилик билан боғлиқ бўлганлиги учун шу танловда иштирок этганман. Аммо барибир театрга бўлган меҳрим чуқурроқ. Менинг қалбимда, юрагимда шу театрда драматик, комедик ва трагик ролларни ижро этиш истаги устун.
Актёр танлаган роли орқали томошабинга бирор нарсани етказиб бера олмаслигини билдими, демак, бундай ролдан воз кечгани маъқул. Баъзилар режиссёр нимани берса, ўшани ўйнаб кетаверади. Ундайларнинг ўз фикри, дунёқараши, ўзининг айтмоқчи бўлган сўзи бўлмайди, менимча. Шунинг учун актёр, режиссёр ва хонандалар ўз ишига ўта масъулият билан ёндашгани маъқул. Ана шунда сўнмас сифат ҳукмрон бўлади.
“ЁШЛАРНИ ТАНҚИД ҚИЛАВЕРМАНГ!”
Бизнинг театримизда етти ёшдан етмиш ёшгача бўлганлар учун турли жанрдаги спектакллар қўйилади. Менимча, буларнинг бирини бошқасидан ажратиб, яхши-ёмон, деб бўлмайди. Чунки буни томошабиннинг дид нуқтаи назаридан қараб кўра олиш мумкин. Мисол учун, менга комедиядан кўра кўпроқ ўткир драматик ва трагик спектаклларни кўриш роҳат бағишлайди. Кимгадир комедия жанрида ишланган ва яна кимгадир мусиқий спектакллар ёқади. Шунинг учун ҳам ҳар бир томошабиннинг хоҳиши ва қизиқишига мос бўлган барча асарлар бизнинг театримиз репертуаридан жой олган. Ҳозирда ёшларимизнинг ижодидан норози бўлиб матбуот, телевидение орқали кўп гапиришади, бу ҳолат менга ёқмайди. Энди униб-ўсиб келаётган ёшларнинг хатоларини ошкор этишдан кўра, бу борада уларга тўғри тушунча бериш, муносиб томонга йўналтириш кўпроқ самара беради. Уларнинг баъзи ҳаракатлари бизга ёқмаяптими, балки бу бизнинг қариб қолаётганимиздан дарак берар... Чунки ҳозирги ёшлар келажак сари соғлом фикр билан интилишяпти.
“Санъатдаги ўрнимни томошабин белгиласин”
Санъатда қай даражада ўринга эгалигимни ўзим айтишим нотўғри бўлади менимча. Яъни, «менинг кимлигимни эл билса бўлди»... Демоқчиманки, томошабин мени қайси ўринда кўрса, ана шу жой менга маъқул. Кўпчилик бугунги кун киносини бироз оқсаётганини таъкидлайди. «Бугунги кун киноси» деган жумлага мен умуман қўшилмайман. Негаки, турғунлик йилларида ҳам «Ўзбекфильм» киностудиясида кўплаб картиналар суратга олинган. Лекин йиллар суронидан омон ўтиб, мухлисларини топган фильмларимиз бармоқ билан санарли. Қолганлари эса мухлислар қизиқиши ва хоҳишига тўғри келмаганки, бизга мерос бўлиб қолмаган. Шунинг учун бугунги кун фильмларининг мавзуларини ҳам қораламайман.
“МЕНДА ҲАМ БОЛА-ЧАҚА БОР...”
Кўпгина маҳоратли кино ва театр актёрларини саёз фильмларда роль ижро этганларини кўриб, мухлислар норози бўлишади. Албатта, уларнинг фикрига қарши чиқмоқчи эмасман. Лекин ўша саёз фильмда суратга тушган санъаткор бу ҳақида ўйлаб кўрмаган деб ўйлайсизми? Албатта, ўйлаган ва мулоҳаза қилган. Ўзимда ҳам шундай тушунча бор: ролим менга ё обрў келтирсин, ёки даромад. Шундай экан, тижорат фильмларида ўйнашга мажбурман, ахир менинг ҳам оилам, ўзимга яраша рўзғор ташвишларим бор... «Мен ундай фильмда эмас, бундай фильмда роль ижро этишим керак», деб, икки-уч йилда бир келадиган асарни кутиб ўтира олмайман-ку...
“Ор қилган ролларим”
Лекин одам ёши катта бўлиб, фарзандлари улғайган сари баъзи ролларни ижро этишни ўзига эп кўрмай қолар экан. Масалан, ҳажвий кўрсатувлар ишлар эдик. Тўғри, унда ҳамма нарса ҳажвий бўлгани билан, баъзи ўринлари бачканаликдан холи бўлмасди. Шунда фарзандларим мана шу ижодимдан норози бўлиб, қайсидир маънода ор қилганларини билиб, ана шу фаолиятимдан воз кечишга мажбур бўлганман.
Рақобат ва хиёнат ҳақида
Актёрлар ўртасида ижобий маънодаги рақобат кучли, нимагаки битта ролга икки-уч киши тўғри келганида, улар ўртасида ижодий ва ижобий мулоқотлар юзага келадики, бу санъатимизнинг ўсишига кўмаклашади.
Кимдир дилингизни оғритиши, сизга туҳмат қилишлари хуллас, шу каби воқеалар бу ҳамманинг ҳаётида, фаолиятида бўлади. Мен эса бир актёр, бир оиланинг отаси, бир инсон сифатида кимнингдир менга қилган хиёнати-ю айтган гап-сўзларини матбуотда ошкор қилишни ўзимга эп билмайман.
Ҳидоят САДРИДДИНОВ ёзиб олди
