Ўз даврида “Дуторчилар” ансамбли билан куйланган “Истар” қўшиғи бугунги қаҳрамонимизни ўз мухлисларини топишига сабаб бўлган. Ўзбекистон халқ артисти Замира Суюнова ҳалигача ўша дамларни кулиб хотирлайди. Санъат ахли эса хонандани Ғанижон Тошматов мусиқаси, Гулчеҳра Жўраева шеъри билан ёзилган “Бахтимдан” қўшиғи орқали таний бошлаган. Абдуҳошим Исмоилов мусиқаси ва Туроб Тўла шеъри асосида куйланган “Ойбулоқ” қўшиғи, “Ишим бордир шу оҳуда”, “Билмам адашдимми” қўшиқлари Замира Суюнованинг санъат оламдаги ташриф қоғозига айланган. У чиндан ҳам санъат соҳасини танлаб адашмаганди...
“Туғилган санам нотўғри ёзилган”
— Қашқадарё вилоятининг Китоб туманидаги чекка қишлоқда туғилганман. У пайтларда чақалоққа ўз вақтида туғилганлик ҳақидаги гувохнома берилмаган. Шу сабаб етти ойдан сўнг 1958 йилнинг 27 июлда туғилган деб ёзилган ҳужжат беришган. Аслида 1957 йилнинг 24 ноябрида дунёга келган эканман. Анча йилардан сўнг отам бу ҳақда айтиб берган. Отам ўқитувчи, онам уй бекаси бўлган. Ўн бир фарзанд — 7 қиз, 3 ўғилнинг бешинчисиман. Ўн тўққиз ёшида опам вафот этгач, ўн фарзанд қолганмиз. Лекин оиламиз тасаввур қилиб бўлмас даражада катта эди. Отам бағрикенг бўлгани боис бобомнинг вафотидан кейин барча жигарларини бағрига олган. Шу қатори онамнинг икки укаси ҳам билан бир ҳовлида яшардик.
“Отам мендан ранжиганди”
— Опам билан мени қонимизга санъат сингиганди. Мендан икки ёш катта Зулфия опам рубоб, дутор чалиб, қўшиқ куйлашни биларди. Мен ҳам катта ашулаларни билганимча куйлардим. У вақтларда ота-оналар фарзандининг санъаткор бўлишига қарши бўлишарди. Лекин отам қизиқишимизни қўллаб-қувватлаб, иккимизни Тошкентдаги Глиэр номли мусиқа мактабига берган. У пайтда қўшиқчилик йўналиши бўлмагани учун ғижжак йўналишида ўқий бошлаганман. Лекин ғижжакка қизиқишим бўлмагани сабаб, хор-дирижёрлиги йўналишига ўтказишган. Ҳозир ғижжак чолғу асбобини чалишни ўрганмаганимга афсус қиламан. Опам эса виоланчел йўналишида ўзи хоҳламай ўқиган. 4-5 йил ўтиб, отам “ёшлигингда куйлайдиган ашулаларингдан айтиб бер”, деганида билганларим ҳам хотирамдан ўчиб кетганини англаганман. Ўшанда отам мендан ранжиганди.
“Раҳбарлик чарчатди, чоғи...”
— 11 синфни тамомлаб, Тошкент Давлат Консерваториясининг хор дирижёрлиги йўналишига топширганман. У вақтда “хонандалик йўналишига ҳужжат топширгин”, дейдиган маслаҳатчи бўлмаган-да. Лекин хор дирижёрлигида ўқиганим келажакда катта пойдевор бўлиб, “Дуторчилар” ансамблида бадиий раҳбарлик қилганимда асқотган. 3 босқичда ўқиб юрган кезларим устозимиз Шавкат Мирзаев овозимни эшитиб, “Мақом йўналишида ўқишингиз керак”, деганида “Ўқишни яна биринчи босқичдан бошлайманми?” деб мслаҳатига қулоқ солмаганман. 1978 йилининг охирида Ғанижон Тошматов раҳбарлигида “Дуторчилар” ансамбли очилаётгани ва қабул бошлангани ҳақидаги эълонни эшитиб, опам ва дугоналарим билан бирга синовга борганмиз. “Тановор 2” қўшиғини куйлаб бериб, бадиий кенгашдан ўтиб, ансамблга қабул қилинганман. Шу ерда қўшиқ айтиш сирларини янада мукаммал ўрганганман. Ғанижон ака қизиқишимни кўриб, ансабмлни кўпинча менга ташлаб кетарди. Ўрганиш баробарида ўргатиш ҳам тажриба “заҳира”мни тўлдирган. 1981 йили ўқишни тамомлаганимда шу ансамблда ишда қолганман. Шу-шу хонандалик фаолиятим бошланган. 1984 йили ансамблга мусиқий раҳбар этиб тайинлашди. Сўнг “ҳужжатларингни тайёрла, унвон олишга топширамиз”, дейишганида хижолат бўлиб, рад этганман. Ҳозир разм солиб, ёшларнинг унвон олишга шошишларини кўриб ҳайратда қоламан. 1990 йили камтарона ижодим маъқул келиб, Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист унвони билан тақдирлашди. 1994 йили Ғанижон ака вафот этганидан сўнг ансабмлдагиларнинг талаби билан бадиий раҳбарлик қила бошладим. Агар 1979 йили “Дуторчилар” ансамбли ташкил этилмганида, балки ҳозир хор дирижёри бўлармидим...
Шукр, 1999 йили Ўзбекистон халқ артисти унвонига эга бўлдим. Раҳбарлик чарчатдими ё шахсий ижодимга вақт қолмаганиданми, тинимсиз таклифлардан сўнг 2002 йили Ўзбекистон Давлат Консерваториясига ишга ўтдим. Анъанавий хонандаликдан дарс бериб келяпман, доцентман.
“Фарғонага келин бўлишни истамаганман”
— Турмуш ўртоғим билан Ўзбекистон Давлат Консерваториясида бирга ўқиган бўлсак-да, салом-аликдан у ёғига ўтмаганмиз. Орамизда фақат ҳурмат бўлган. Ижодий жамоамиз ҳам “турмуш қурсанглар зўр бўларди-да!” деяверишарди. Санъатимни давом эттиришимга рухсат тегмай қолади, деган фикрда кеч — йигирма етти ёшимда турмушга чиққанман.
Турмуш ўртоғимга ҳалигача “қўрқмасдан қашқадарёлик қизга кўнгил қўйгансиз-а?” деб куламан. Ёшим катта бўлгани учун уйимдагилар узоққа келин бўлишимга қарши бўлишмаган. Борди-ю, 22 ёшда бўлганимда аксинча йўл тутишарди. Лекин раҳматли қайнонам “шунча узоқдан келин қиламанми?” деганида, мухлисим бўлишгани учун қайниопаларим “нима қилибди?” дея укасининг қарорини қўллаб-қувватлашган экан. Очиғи, Фарғонага келин бўлмайман, урф-одати Қашқадарёникига тўғри келмайди, дердим.
Тақдир экан! Турмуш ўртоғим дангаллиги сабаб, севги изҳор қилмай, қўлимни сўраб қўя қолган. Бироқ бир йил рўйхушлик бермаганман. Охири 1985 йили 4 сентябрда Тошкентда, тўрт кун ўтиб, Қашқадарёда яна уч кундан сўнг Марғилонда тўй қилганмиз. У вақтда видеокамералар бўлмаган, ёдимда Таваккал Қодировнинг ўғли кинохроникага олинадиган плёнкага тўйимизни овозсиз суратга олган. Марғилонда ўн кун келинлик вазифамни ўтаб, сўнг пойтахтга қайтганмиз. Турмуш ўртоғим тез ловиллайдиган, бесабр, мен эса аксинча. Тўғриси, бир-биримизга кўникишимиз осон бўлмаган. Бизни биладиганлар “турмуш ўртоғингизнинг феълига қандай чидайсиз?” дейишарди. Яширмайман кескин гапириши сабаб, уруш-жанжаллар ҳам бўлган. Оилада сабрнинг роли катта экан.
Интервьюларидан бирида “Замира феълимга сабр қилганига раҳмат!” дебди. Ёшимиз улғайгач, анча “юмшади”, шекилли (самимий кулади). Шукр, бахтли ҳаёт кечирдик, бир қиз, бир ўғилнинг ота-онасимиз, битта набирамиз бор. Зилола билан Абдуллох бизнинг йўлимизни давом эттиришди. Қизим фарзанди билан қийналгани учун Ўзбек Давлат драма театрида етти ойгина ишлади. Ҳозирда “Дуторчилар” ансамблида фаолият юритяпти. Ҳаётдаги оғриқли нуқтам опамнинг вафоти эди, сўнг акам ҳам оламдан ўтди. Вақт ўтиб, қизим ёшликдаги севгига учиб, турмуши бузилгани сабабли қаттиқ сиқилгандим. Шукр бари ортда қолди, иккинчи бор оила қурди, ҳаёти изга тушди. Абдуллохни ўтган йили апрел ойида уйлантирдик. Бахтли оиламиз!
Замира Суюнованинг армонлари...
“Унвонлар олганимни кўролмади”
— Отам санъатимни жуда яхши кўрарди. Шу маънода биргина армоним унвонлар олганимни кўролмади. Отам жигарларининг ташвиши билан яшади, бир қизини ерга қўйгани сабаб ғам анча қаддини букиб қўйди. Вафот этадиган куни Тошкентдан Қашқадарёга отамни кўргани боргандим. Юрак сезиб, мени уйга етаклаган экан. Эшигимизнинг ёнида тез ёрдам машинаси турарди. Уйга кирсам, шифокорлар отамни шифохонага олиб кетиш кераклигини айтишди. Реанимацияда ётганида гапиролмай қолганди. Сўнгги бор маъноли қарагани ҳали кўз олдимда туради. 1987 йили кўзимни олдида вафот этди...
“Онам аста-секин сўлган...”
— Онам сира бетоб бўлиб ётган эмас, фақат камқон эди. Тез-тез санаторийда даволанарди. Сўнгги бор ётганида, худди яқинда онамдан айрилишимни билгандек, санаторийда “Она” ҳақида йиғлаб қўшиқ куйлагандим. Тахикардия — юракнинг тезлашиши бошланганида, ўтиб кетади, деб жиддий қарамабман. Ахволи оғирлашгач, Тез тиббий ёрдам илмий марказига олиб бордик. Бир шифокор қабул қилмай, ранжитганди. Лекин шу куни барибир онамни ётқиздим ва комага тушиб қолди. Шифокорни айтишича, буйраги ҳам ишдан чиққан экан. Демак, секин-аста сўлган... 2010 йилда оламдан ўтди.
Ўша вақтларда қурилиш қилаётгандик. Онамга уйнинг тайёр ҳолати қандай бўлишини тушунтирсам, у киши “битганида маза қилиб яшайсизлар”, деганди. Бундан чиқди, вафотини билган... Ишни деб, онамни ёнида ўтирмаганимга афсусланаман. Маслаҳатим, ота-онангизнинг дийдорини ҳар нарсадан устун билинг, армон бўлиб қолмасин!
Садоқат АЛЛАБЕРГАНОВА тайёрлади
