U xorijda ikkita universitetni tamomlagan. Ta`lim olgan Edinburg universiteti jahon reytingida top-20 talikka kiradi. 8 ballik IELTS va S1 darajadagi CEFR sertifikatiga ega. U o`z ona tilidan tashqari jami 7 tilda bemalol muloqot qila oladi. Bu bizning bugungi qahramonimiz — Iskandar SATTIBOEV! U 1983 yilda Andijon shahrida tug`ilgan. Andijon davlat tillar pedagogika universitetining ingliz tili fakultetida, Daniyaning Odens shahridagi Texnologiya kolleji va Buyuk Britaniyaning Edinburg universitetida tahsil olgan. U tayyorlagan 100 dan ziyod yoshlar bugun xalqaro TOEFL, IELTS, CEFR sertifikatlari sohiblari... Biz ushbu ustozning kasb sirlari va xorijdagi ta`limning bizdan farqli jihatlari haqidagi fikrlari bilan qiziqdik...
“U ERDAN O`ZINING MUSTAQIL FIKRIGA EGA BO`LGAN ShAXSLAR ETIShIB ChIQADI”
Xorijda ikkita universitetni tamomlagan, u erning past-balandini ko`rgan va ta`limga oid ko`pgina sirlaridan voqif bo`lgan shaxs sifatida yurtimizdagi hamda chet eldagi ta`limning farqli jihatlarini nimalarda deb bilasiz?
— O`zi chet el deganda, aslida, kengroq olib qarasak, 200 dan ortiq davlat bor. Va O`zbekiston uchun o`zining qo`shni davlatlari ham chet el hisoblanadi. Shuning uchun aniqroq aytadigan bo`lsak, rivojlangan chet el davlatlarida ta`limning bizdan birinchi farqli jihati bu — moddiy-texnik baza bilan yaxshi ta`minlanganlik. Misol uchun, kutubxonani olasizmi, fan laboratoriya xonalarini olasizmi yoki oddiy hojatxonalarini olasizmi, havas qilarlik darajada qilib qo`yilgan. Rivojlangan davlatlardagi maktab binolarining ichida o`quvchi uchun ham, o`qituvchi uchun ham o`zining hamma ehtiyojlarini qondira olishi uchun hamma shart-sharoit qilingan. U binoga kirdingizmi, o`qish va bilim olishdan boshqa hech narsaga xayolingizni, fikringizni bo`lmaysiz. Barcha diqqat-e`tibor faqatgina ilm cho`qqilarini egallashga qaratiladi. Ikkinchi katta farq esa bu — o`quv jarayoniga yondashish. Ya`ni u erda o`quvchilar faktlarni, darslikda berilgan ma`lumotlarni yodlashiga emas, balki o`sha faktlarni o`qib, unga tahliliy, tanqidiy yondashib, tafakkur qilishga ko`proq undaladi. Shundan so`ng o`sha rivojlangan mamlakatlardan ma`lumotlarni ko`r-ko`rona yodlagan o`quvchilar emas, balki o`zining mustaqil fikriga ega bo`lgan shaxslar etishib chiqadi.
“ChET HUDUDDA VA MARKAZDA JOYLAShGAN MAKTABNING FARQI YO`Q!”
Rivojlangan davlatlarda ham xuddi bizning mamlakatdagi kabi chekka tumanlarda ta`mirga muhtoj, innovasiyalar etib bormagan maktablar bormi?
— Yo`q! U erlarda chekka hududdagi maktab bilan markazda joylashganining infrastrukturasi va moddiy-texnik bazasi bir xil shakllantirilgan bo`ladi. Keskin farq yo`q. Bularni, albatta, men o`z ko`zim bilan ko`rgan va o`zim ta`lim olib kelgan davlatlar misolida aytyapman.
“DAVLATDAN 9 MILLION SO`M OYLIK OLAMAN”
Ikkita xorijiy universitetni tamomlagan inson O`zbekistonda ishlashi va bu erning oylik-maoshlari u kishini qoniqtirishi bizning nazarimizda qiyin masala. Nega o`zingiz ta`lim olgan rivojlangan davlatlarni emas, aynan o`z yurtimizda ishlashni istadingiz? Bugungi kunda topayotgan daromadingiz sizni qoniqtiryaptimi?
— Odatda, ayol kishidan necha yoshga kirganini, erkak kishidan qancha daromad topishini so`rab bo`lmaydi, deyishadi. Shu nuqtai nazardan bir oyda umumiy hisobda qancha daromad topishim bu tijorat tomondan sir bo`la qolsin. Sizga aytishim mumkin bo`lgani bu maktabdan olayotgan oyligim. Bu bir oyda qo`limga tegayotgani 9 million so`mni tashkil qiladi. Bunaqa oylik olishimga sabab bugungi kunda chet tillari o`qituvchilari olishi mumkin bo`lgan hamma ustamalarga egaman. Qolaversa, samarali ishlayotgan pedagog sifatida maktabning o`zidan oladigan ustamalarim ham bor. Shuning hisobiga davlat hisobidan mana shuncha miqdorda oylik olaman.
“U ERDA TANAFFUS YO`Q, QO`NG`IROQ ChALINMAYDI”
Xorijda dars jarayoni qanday tashkil etiladi, yanglishmasam rivojlangan davlatlarda bolaga erkinlik va ijodkorlik uchun imkon ko`proq beriladi?
— Dars jarayonini tashkil etish siz ta`kidlaganingizdek, bizga nisbatan chet davlatlarda ancha qiziq. Birgina misol, men Daniyada o`qiganimda u erda tanaffusning vaqti yo`q edi. Dars soat 9:00 da boshlanadi, 14:00 da tugaydi. Bu orada qachon tushlikka chiqish, qachon boshqa ehtiyojlarini hal qilishni o`qituvchi va o`quvchilar o`zaro kelishib olishardi. Ya`ni qo`ng`iroqning ovozi mavzuni tushuntirishga yoki darsning yarmida to`xtatishga majbur qilib qo`ymasdi. Erkinlik masalasiga ham ularda ancha yuqori qaraladi. Ya`ni biz O`zbekistondan borganligimiz uchun ularga unvoni bilan doktor Palonchiev yoki mister deb murojaat qilsak, ular buni rad etishgan. Va shunchaki ismi bilan chaqiraverishimiz mumkinligini aytishgan. Bu ham o`qituvchi va o`quvchining o`rtasida yuzaga keladigan do`stona munosabatni bildiradi. Lekin bugungi kunda buni bizning ta`limimizda qo`llash mumkin, deb o`ylamayman. Chunki har qanday o`zgarish yoki yangilikni Evropada bunaqa, chet elda bunaqa ekan deb, o`zimizga qabul qilib olaverishimiz o`zini oqlamaydi. Chunki bizda o`qituvchiga munosabat ham, o`quvchiga munosabat ham G`arbga nisbatan boshqacha. Bizda ustozga katta hurmat bilan qaraladi.
“TA`LIMGA MAS`UL ShAXSLARNING ONGI YaNGIChA YoNDAShUVNI QABUL QILA OLIShI KERAK”
Bizning ta`lim tizimimizda isloh qilinishi kerak bo`lgan muammolar va ularni bartaraf etishga qaratilgan takliflaringiz bormi?
— Ta`lim tizimimizni isloh qilish bo`yicha albatta, takliflarimiz bor. Birinchi navbatda, ta`lim tizimining hamma bo`g`imlariga kirib ketgan korrupsiyani bartaraf qilish kerak. Bu erda bartaraf qilish deganim juda katta gap bo`lishi mumkin. Hech bo`lmasa, kamaytirish kerak. Bundan tashqari, ingliz tilida Open mindedness degan tushuncha bor. Bu inson ongining yangi takliflar, yangi g`oyalar va yangi fikrlarga ochiqligini anglatadi. Bu bilan nima demoqchiman, o`qituvchilar, rahbarlar va shu qatoridagi insonlarning ongi yangi fikrlarga, g`oyalarga ochiq bo`lishi kerak. Men shu o`rinda bir narsani aytib o`tishim mumkin, biz endi faoliyatimizni boshlab, ish boshlaganimizda bir nechta yangiliklarga qo`l urganmiz, takliflar kiritganmiz, lekin bularning barchasi muayyan shaxslar tomonidan taqiqlarga uchragan va afsuski, amalga oshmasdan qolib ketgan. Shuning uchun, ikkinchi taklifim ta`limga mas`ul bo`lgan shaxslarning miyasi yangicha yondashuvlarni qabul qila oladigan bo`lsa, yana-da yaxshi bo`lardi, nazarimda.
“BIZDA HOZIRChA BUNING IMKONI YO`Q, NAZARIMDA...”
Hozirgi kunda ta`limda eng ko`p muhokamalarga va munozaralarga sabab bo`layotgan kundalik.kom haqida siz nima deysiz? Uni ishlatish chindanam qiyin va samarasizmi? Xorijda ham ota-onalar farzandlarining o`qishini nazorat qilishi uchun xuddi shunga o`xshash tizim bormi? O`zi umuman siz ta`kid qilayotgan rivojlangan mamlakatlardagilar farzandlarining o`qishini qanday nazoratga olishgan?
— Kundalik.kom haqida gapiradigan bo`lsak, bu ilova aynan bizning maktabimizga ikkinchi chorakning oxirgi kunlarida, ya`ni dekabrning oxirlarida taqdim etildi. Ilovani yuklab oldik. Tizim haqida gapiradigan bo`lsak, yomon emas. Tizimning barcha funksiyalari ishlatsa va tushunsa bo`ladigan. Shaxsan men o`zim qog`ozbozlik degan narsaga qarshiman va shu nuqtai nazardan ushbu ilova ancha qo`l kelishi mumkin, deb o`ylayman. Rivojlangan davlatlarda ota-onalarning farzandlar ustidan nazorati uchun maxsus tizimlar bor, albatta. Ota-ona nafaqat farzandining o`qishini, o`zlashtirishini, balki internetda qaysi ilovadan foydalanayotganini, qaysi ijtimoiy sahifalarni kuzatayotganini ham nazorat qilishi mumkin. Ammo buni bizda joriy etish biroz muammoli masala bo`lishi mumkin. Chunki bu jarayonni amaliyotda qo`llash uchun birinchi navbatda yuqori internet tezligi va barcha ota-onalarda kompyuter yoki smartfon uskunalari bo`lishi kerak. Bizda esa hozircha buning imkoni yo`q...
Ta`lim tizimidagi islohotlar, olib borilayotgan jarayon sizni qoniqtiryaptimi? Yana nimalarni o`zgartirish kerak deb o`ylaysiz? Ta`lim sohasiga oid takliflaringiz bormi? Unda bizning @darakchipochta telegram manzilimizga yozib yuborishingiz yoki +998 95 194 64 16 raqamimizga qo`ng`iroq qilib fikrlaringizni qoldirishingiz mumkin. Unutmang, sizning takliflaringiz katta o`zgarishlarga sabab bo`lishi mumkin...
Mohinur RUSTAMOVA suhbatlashdi
