Turli davrlarga oid 10 xil shahar qatlamlari bilan murakkab va boy arxeologik tuzilishga ega Troyadagi eng qadimgi aholi punktlari miloddan avvalgi 3 ming yilga to`g`ri keladi. Milodiy 500 yilgacha uzluksiz yashab kelgan bu noyob hudud mintaqa aholisiga o`sha paytda Egey dengizidan Qora dengizgacha bo`lgan barcha savdoni nazorat qilish imkonini berdi.
Troya Evropa sivilizaiyasining dastlabki rivojlanishini tushunishda muhim shahardir. Gomerning "Iliadasi" va ijodiy san`atiga qo`shgan hissasi tufayli ham madaniy ahamiyatga ega.
Chanoqqal`a viloyati chegaralaridagi Kaz tog`ining etagida joylashgan Troya 1996-yilda Milliy Park deb e`lon qilingan va 1998 yilda YuNESKOning Jahon merosi ro`yxatiga kiritilgan.
Xalq orasida Troya oti bilan mashhur bo`lgan Troya Qadimgi shahri Chanoqqal`aning Markaziy tumanidagi Tevfikiye qishlog`ining g`arbida joylashgan.
Ma`lumki, Karamenderes (Skamender) va Dumrek daryolari oqib o`tadigan ko`rfazning chetida joylashgan Troya ilk bor tashkil etilganda dengizga juda yaqin bo`lgan va vaqt o`tishi bilan Karamenderes daryosi olib yurgan allyuviylar tufayli dengizdan uzoqlashgan. Ming yillar davomida urush va tabiiy ofatlar natijasida vayron bo`lgan, ko`p marta qayta tiklangan shahar asta-sekin ahamiyatini yo`qotib, dengizdan uzoqlashgani natijasida tashlandiq holga kelgan.
16 asrdan beri sayohatchilar tashrif buyuradigan mintaqada, qazishmalar natijasida, binolarda g`isht ishlatilganligi sababli, shahar qatlamlari bir-birining ustiga to`plangan tepalikka aylangani maʼlum bo`ldi.
Megaron inshootlarining eng ulug`vori, qadimgi ibodatxonalarning peshqadamlari Troyada miloddan avvalgi 3 ming yildan beri mavjud. Bundan tashqari, Troyada miloddan avvalgi 2500 yillardan beri, temir hali ma`lum bo`lmagan paytdan boshlab, kesilgan tosh texnikasidan foydalangan holda devorga ishlov berish mavjud.
Troya muzeyi
Zamonaviy muzey uslubida ishlab chiqilgan yangi muzey binosi “Troya muzeyi” nomini oldi va 10.10.2018 kuni tashrif buyuruvchilar uchun ochildi.
Troya muzeyi Chanoqqal`a viloyatining Markaziy tumanidagi Tevfikiye qishlog`i chegarasida, 1998 yilda YuNESKO tomonidan Jahon madaniy merosi ro`yxatiga kiritilgan Troya qadimiy shahrining kirish qismida joylashgan.
Muzey taxminan 90 ming kvadrat metr maydondagi 12 ming 765 kvadrat metr yopiq muzey ko`rgazmasi, omborxona, ma`muriy birlik, ijtimoiy ob`ektlar va 37 ming 250 kvadrat metr ochiq ko`rgazma, ko`kalamzorlashtirish va tashrif zonalaridan iborat. 10.10.2018 da tashrif buyuruvchilar uchun ochilgan Troya muzeyida Gomerning “Iliada”si bilan tarixga kirgan Troas mintaqasida iz qoldirgan Troyaning hayoti va madaniyati hamda arxeologik tarixi qazishmalardan topilgan asarlar orqali hikoya qilinadi.
Muzeyga tashrif buyurgan mehmonlar ettita sarlavhaga bo`lingan hikoyani kuzatib boradilar:
Troas mintaqasi arxeologiyasi, Troyaning bronza davri, Iliada eposi va Troya urushi, Antik davrda Troas va Ilion, Sharqiy Rim va Usmonlilar davrida, Arxeologiya tarixi va Troya izlari.
Tashrif buyuruvchilar har bir ko`rgazma qavatiga rampa orqali chiqishlari mumkin. Muzeyning kirish qismi, Troas va uning atrofini qamrab olgan tiraj bandida arxeologiya fanlari, arxeologik va arxeometrik tanishuv usullari, atamalar diagrammalar, chizmalar, matnlar va interfaol usullar bilan izohlanadi va tashrif buyuruvchiga davom etayotgan ko`rgazma maydonchalari oldidan yo`nalish beradi.
Troyan oti
G`arbiy Anadolu sohilidagi hozirgi Izmirda (qadimgi Smirna) miloddan avvalgi 8 asrda yashagan Gomerning “Iliada” va “Odisseya” dostonlari 2 ming yillik og`zaki ijodga asoslangan.
“Troya urushi” haqidagi afsona va bu urushda qatnashganlarning qayg`usi “Iliada” va “Odisseya” misralari orqali bugungi kungacha saqlanib qolgan.
Gomerning "Iliadasi" urushning 9-yilida, Axilles Axey qo`shinlarining bosh qo`mondoni Agamemnonga nisbatan qattiq g`azablangan va shuning uchun urushni tashlab, o`z kazarmalariga chekingan paytda boshlanadi. Axillesning eng yaqin do`sti Patroklosning o`limi tufayli urushga qaytishi va Troya qiroli Priam o`z o`g`li Gektor bilan jang qilishi, uni o`ldirishi, aravasiga bog`langan jasadini Troya devorlari atrofida sudrab borishi va nihoyat insofga kelib Gektorning jasadini otasi podshoh Priamga qaytarishi bilan yakunlanadi. Parij va Xelen afsonasining mavzusi bo`lgan Troyan oti tarixdagi eng aqlli urush hiylasi bo`lib, Axeylar qo`mondoni Odissey tomonidan Troya shahrini egallash uchun rejalashtirgan.
Qadimgi Troya shahrining ramzi sifatida shaharga kiraverishdagi 12,5 metr balandlikdagi ot Turk rassomi Izzet Senemog`lu tomonidan 1975-yilda Kaz tog`laridan olib kelingan qarag`ay daraxtlari yordamida loyihalashtirilgan.
2004-yilda Troya urushidan ilhomlanib suratga olingan Troya filmida ishlatilgan otni Chanoqqal`aning markazida ko`rishingiz mumkin.
Troyaga tashrif buyurganingizda, yog`och ot bilan bir qatorda, ikkalasi ham tashrif buyuruvchilarning esdalik fotosuratlarida o`rin egallaydi.
