Дин ва эътиқод эркинлиги: миллат, тил ва дин танламайдиган қадриятлар

МАДАНИЯТ 08.12.2021, 17:31
Дин ва эътиқод эркинлиги: миллат, тил ва дин танламайдиган қадриятлар

Ўзбекистон қадим-қадимдан “Буюк Ипак йўли” чорраҳасида жойлашган. Бу заминда турфа миллат кишилари учрашган, ўзаро мулоқотда бўлган, савдо-сотиқ билан шуғулланган. Халқимизга хос меҳмондўстлик, бағрикенглик фазилатининг илдизлари ҳам ана шунда. Ҳозир юртимизнинг қай бир маҳалласига борманг, ўзбекнинг тўйида тожикни, қирғизнинг маъракасида қозоқни кўрасиз. Ташкилот, корхона, муассасаларда Ўзбекистонни тараққий эттиришга ўзининг озми-кўпми улушини қўшаётган бошқа миллат вакиллари қанча, эҳ-ҳе, санасак, адо қилолмаймиз. Истиқлолнинг илк давридан бошлаб, ривожланишнинг қийин, мураккаб шароитида халқимиз билан елкама-елка, ҳамнафас бўлиб, меҳнат қилиб келаётган ватандошлар учун Ўзбекистон – бағрикенг диёрга айланди. Давлатимиз мадҳиясида “Бағрикенг ўзбекнинг ўчмас иймони” сатри жарангласа, қай бир миллат вакили тўлқинланмайди, дейсиз? 

Дарҳақиқат, меҳмондўстлик, эзгулик, қалб саховати ва том маънодаги бағрикенглик ўзбек халқининг азалий қадриятлари эканини далиллайдиган мисоллар тарихда кўп.Биламизки,1937-1952 йилларда Ўзбекистондан 100 минг киши қатағон қилинган. Бу мудҳиш воқеа миллатлараро тотувлик ва диний бағрикенглик тамойиллари поймол бўлганини кўрсатувчи далил бўлса-да, академик, шоир Ғафур Ғулом уруш йилларида “Сен етим эмассан” шиорини қалбига муҳрлаб, охирги бир бурда нонини ҳам ўзга миллатларнинг бошпанасиз, оч-юпун қолган зурёдига улашган темирчи ўзбек Шоаҳмад ота жасоратини мадҳ этди. Айтинг-чи, ер юзида қайси миллат ана шундай хислатга эга?

Ҳурмат қилган иззат кўради, дейдилар. Юртимизда яшаётган турли миллат вакиллари орасида ўзбек халқига, унинг тилига, асрий урф-одат ва анъаналарига ихлос билан қаровчи инсонлар кўплаб топилади. Улар эл ичра обрў-эътибор, иззат-икром топаётгани, хизматлари давлат миқёсида эътироф этилаётгани юртимизда миллатлаларо сиёсат оқилона, беғараз юритилаётганига яққол мисолдир. Корейс миллатига мансуб хонанда Зоя Цойнинг ўзбекча қўшиқни чиройли оҳангда куйлаши ва “Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист” фахрий унвонига сазовор бўлиши нафақат корейс, балки ўзбек халқига ҳам фахр-ифтихор бағишлаган ижобий воқеа эмасми? Бундай мисолларни истаганча келтиришимиз мумкин. 

Миллий истиқлол мафкурасининг асосий ғояларидан бири турли миллатга, ҳар хил ижтимоий тоифа, ирқ ва динга мансуб кишилар ва гуруҳларнинг умумий мақсад йўлидаги ҳамжиҳатлиги ҳисобланади. Қарашлар ранг-баранглиги, фикрлар хилма-хиллиги, сўз ва фикр эркинлиги жамиятни соғломлаштирувчи, уни мустаҳкамловчи ўта муҳим омил эканлиги ойдинлашган бир вақтда улуғ бобокалонимиз Абу Наср Форобийнинг «Агар фикрлари ва ҳаракатлари жамият манфаатларига хизмат қилмайдиган бўлса, мамлакатни бундай кишилардан тозалаш керак», деган таъкидини эслаб ўтиш жоиз. Аллома Ватан равнақи, юрт тинчлиги ва халқ фаровонлигини таъминлашда зарар етказиши мумкин бўлган хавф-хатарнинг олдини олишга даъват этмоқда. Мен нима учун буни мисол келтирдим? 

Мамлакатимизда ўзбек миллатига мансуб фуқаролар қаторида бошқа миллат вакилларига теппа-тенг шароит яратилгани уларда ҳам юртпарварлик, Ватан тараққиёти учун хизмат қилиш туйғусини уйғотмоқда, деб баралла айта оламиз. Ҳамфикрлик, маслакдошлик, баҳамжиҳатлик ҳукм сурган юртда эса тинчлик, осойишталик, барқарорлик қарор топади. 

Миллатлараро ва конфессиялараро ҳамжиҳатлик ўз-ўзидан вужудга келадиган ҳодиса эмас, балки у давлат томонидан олиб бориладиган миллий сиёсат ҳосиласидир. Давлатимиз раҳбарининг жорий йил 15 ноябрда қабул қилинган  “Миллатлараро муносабатлар соҳасида Ўзбекистон Республикаси давлат сиёсати концепциясини тасдиқлаш тўғрисида”ги фармони ана шу сиёсатни янада кучайтириш учун замин яратади. Фармонда миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқаларини  янада ривожлантиришга қаратилган давлат сиёсати кенг кўламли ва қамровли эканлиги таъкидланиб, буни амалга ошириш механизмларини такомиллаштириш давр талабидир. Зеро, республикамизда яшаб турган турли миллат ва элат вакилларининг тили, маданияти, анъаналари ва урф-одатларини сақлаш, ривожлантириш соҳасида олиб борилаётган  давлат сиёсатини самарали амалга ошириш учун қўшимча ижтимоий-иқтисодий шарт-шароит яратишимиз зарур. 

Ўзбекистон улар учун умумий уй, Ватан ягонадир, Ватан биттадир. Кўп миллатли Ватаннинг фуқаролари бирлашса, жипслашса, баҳамжиҳат бўлсагина, у тараққиёт босқичига чиқади. Тенг ҳуқуқ, тенг шароит ва қонун устуворлиги таъминланган давлат, шубҳасиз дунё ҳамжамиятида ўз ўрни ва нуфузига эга бўлади. Бу ишларни қай тарзда рўёбга чиқариш керак? Фармонга мувофиқ, қўмитамиз тузилмасида илмий-амалий тадқиқотлар, методика ва экспертиза бўлими ўрнида Миллатлараро муносабатлар бўйича илмий-амалий тадқиқотлар марказининг ташкил этилишини кенг жамоатчилик қўллаб-қувватлади. Бу борада янги-янги лойиҳалар режалаштирилмоқда. 

Мамлакатимизда истиқомат қилувчи миллатларни ягона Ватан туйғуси бирлаштиради. Барча қонунларимизда, хусусан, Бош қомусимиз — Конституцияда фуқароларнинг тенг ҳуқуқлилиги муҳрланган. Жумладан, унинг 8-моддасида: “Ўзбекистон халқини миллатидан қатъи назар, Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари ташкил этади” деб белгилаб қўйилган. Таъкидлаш жоизки, мазкур йўналишдаги ислоҳотлар тобора тараққий этиб бормоқда. Хусусан, “2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси”нинг бешинчи йўналиши айнан диний бағрикенглик ва миллатлараро тотувликни таъминлаш масаласига бағишлангани мамлакат Президенти ва ҳукуматининг халқаро ҳужжатларда белгиланган умуминсоний вазифаларга  юксак эътибор қаратаётгани намунаси ҳамдир.

Қолаверса, давлатимиз раҳбари 2017 йил 19 сентябрда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида “Маърифат ва диний бағрикенглик” деб номланган махсус резолюция қабул қилиш ташаббуси билан чиққани жаҳон ҳамжамиятининг диққатини тортган эди. Мазкур ҳужжат барчанинг таълим олиш ҳуқуқини таъминлаш, саводсизлик ва жаҳолатга барҳам беришга кўмаклашиш, энг муҳими, бағрикенглик ва ўзаро ҳурматни қарор топтириш, диний эркинликни таъминлашга қаратилгани билан эътиборга моликдир.

Бинобарин, омма учун этник яқинлик ва дил бирлиги алоҳида ўрин тутаётгани учун ҳам юртимизда 130 тадан ортиқ миллат ва элат, 16 та диний конфессия вакиллари ҳамжиҳатликда, бир оила фарзандларидек яшаб, мамлакат тараққиётига муносиб ҳисса қўшиб келмоқда. Ўз фаолиятини мамлакатимиз ички сиёсати билан боғлиқ ҳолда олиб бораётган 138 та миллий маданий марказнинг Ўзбекистонда миллатлаларо тотувлик, диний бағрикенглик сиёсатини амалга оширишдаги ўрни анча салмоқлидир.

Ш. Мирзиёевнинг 2017 йил 19 майдаги “Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқаларини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармони билан Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитаси ташкил этилди. Бугун мазкур тузилма йўналишга оид ягона давлат сиёсатининг амалга оширилишини таъминловчи давлат бошқаруви органи сифатида ўз фаолиятини изчил давом эттирмоқда. Қўмита Ўзбекистонда яшаётган турли миллат вакилларининг учрашув жойи, ўзига хос “Дўстлик саройига” айланиб улгурди. Унга ажратиб берилган кўркам бинода миллий халқ байрамлари, фестиваль, концерт, таниқли маданият арбоблари билан учрашувлар, семинар ва конференциялар мунтазам равишда ўтказилаётир. Хусусан, “16 ноябрь – халқаро бағрикенглик куни” муносабати билан жойларда маънавий-маърифий тадбирлар катта байрам тадбирига айланиб кетди.

“Бизнинг кучимиз — бирлик ва ҳамжиҳатликда” каби фестиваллар миллатлараро дўстлик риштасини янада мустаҳкамлаш омилига айланаяпти. Айни пайтда ўзга миллат вакилларининг миллий байрамларини кенг миқёсда нишонлаш анъанаси қарор топган. Русларнинг “Масленица”, болгар халқининг “Мартиница”, арманларнинг гуллар байрами — “Вардавар”, полякларнинг ҳосил байрами — “Дожинки”, корейсларнинг “Чхусок”, татар ва бошқирдларнинг “Сабантуй”, грекларнинг “Охи” сингари байрамлари барча миллат вакиллари иштирокида катта тантанага айланиб кетади.

Миллий маданий марказларда ҳар бир миллат урф-одат ва қадриятларини асраб-авайлаш, тарғиб қилиш билан бирга, ёшлар ўртасида кенг кўламли тарбиявий ишлар йўлга қўйилмоқда. Зеро, инсоният тарихида эришилган барча ютуқларнинг туб моҳиятида аҳиллик ва ҳамжиҳатлик, тинчлик ва барқарорлик омиллари ётади.

 

Рисолат МАХСИМОВА

Шарҳлар

Об-ҳаво: Тошкент
Валюта курси
1