Туркиянинг Ўзбекистондаги фавқулодда ва мухтор элчиси Меҳмет Сурайё Эр жаноблари “Алишер Навоий жаҳон шарқшунослари нигоҳида” мавзусидаги халқаро илмий-амалий конференциясида нутқ сўзлади.
Элчи жаноблари туркий тил ҳақида гапирар экан, Адриатик кўрфазидан Хитой деворига қадар бўлган ҳудудда кўнгилларни бирлаштирган энг муҳим унсур эканлигини алоҳида таъкидлади.
“Туркия Жумҳуриятининг Ўзбекистондаги элчиси сифатида мени энг хурсанд қилган нарса, хизматим давомида ўз мамлакатимда, Анадолу диёрида бўлгандек ҳис қилишим бўлди деб айта оламан. Орамизда минглаб километрлик масофа борлигига қарамай муштарак тилимиз ва тамаддунимиз туфайли айни мақолларни, маталларни ва ибораларни қўллашимиз, бир-биримизнинг миллий шеър ва ашулаларимизни тинглаб, айни завқни ва туйғуни ҳис қилишимиз , балки Турк оламининг бутунжаҳон миқёсидаги энг катта бойлигидир. Шундай яқинлик туфайли ҳаётга айни дарчадан боқа оламиз, минглаб фарсаҳ олисда бўлсак да қалбларимиз битта орзу йўлида уриб туради. Шу доирада, Президент Жаноб Шавкат Мирзиёевнинг Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг етмиш бешинчи сессиясида ўз нутқини ўзбек тилида сўзлаганлари бутун турк дунёсига бахт ва ғурур бахш этганини ҳам билдиришни истайман.
Ўзбек тили Мовароуннаҳрнинг юрагида гуллаб-яшнаган Турк дунёсининг асосий бойликларидан биридир. Бу қадимий заминда пайдо бўлиб, юксалган муштарак тамаддунимиз ҳазиналарини авлоддан авлодга етказилишини таъминлаган Ўзбек тили; маданият, адабиёт, илму ирфон тили сифатида Турк ва Ислом оламида алоҳида ўринга эга. Ўрта асрлар зулмати аро, икки марта ренессанс дейиш мумкин бўлган тамаддун ҳамласи билан бутун жаҳонни ҳам диний, ҳам дунёвий билимлар билан мунаввар қилган олиму уламонинг, ҳокиму ҳукамонинг, шоиру шуаронинг лисонидир бу тил.
Шубҳасиз ки, бу тилни энг гўзал тарзда қўллаган, сўзларни наққошдек саралаб, беназир мисралар битган шоирларимизнинг бошида Алишер Навоий турадилар. Асарлари фақатгина Туркистонда эмас, Озарбайжонда ҳам, Анадолуда ҳам катта завқ ва ҳайрат билан мутолаа қилинган Алишер Навоийни Усмоний шоирлари ўзларининг устози деб эъзозлаганлар, шеърларига ўн бешинчи асрдан бери турли назиралар битганлар. “Навоий тили” деб аталган чиғатой тили асосида ривожланган ўзбек тили бугун ҳам унда яратилган асарлари билан бутун жозибасини намоён этиб келмоқда.
Муштарак қадриятимиз-туркий тилнинг ифода қудратига, бойлигига ва гўзаллигига юз йиллар олдин эътиборимизни қаратган туркий тилнинг буюк устози Алишер Навоий Ҳазратларининг бугун ҳисларимизни акс эттирган, дилларимизни ёритган, йўлларимизга маёқ бўлган мана бу сўзларини эсламаслик мумкин эмас: “Туркий тил ҳақида фикр юритар эканман, она тилимнинг теранликларини ўйласам, кўзларимга ўн саккиз минг оламдан ортиқ бир олам намоён бўлди” деган эдилар...
Бугун бу ерда йиғилишимизнинг сабаби бўлган бу муҳим анжуман иншооллоҳ туркий тилда, туркий шеъриятда байроқ тортиб, бутун турк мамлакатларини якқалам этганлигини таъкидлаган (“Турк назмида чу мен тортиб алам, Айладим ул мамлакатни якқалам”) туркий адабий тилининг асосчиси Алишер Навоий Ҳазратларининг руҳларини яна бир марта шод этади деб ўйлайман. Бу анжуманнинг ва бунга ўхшаш тадбирларнинг муштарак бойликларимизни асрашда давом этишимизга, хусусан, ёш авлоднинг ўзбек тилига бўлган меҳрининг дунё миқёсида ортишига ҳисса қўшишига ишонаман.
Азиз конференция иштирокчилари, сўзларимни тугатар эканман, фурсатдан фойдаланиб барчангизни ҳаяжонлантиришига ишонганим бир хушхабарни сиз билан ўртоқлашмоқчиман. Президентимиз жаноб Ражаб Тоййиб Эрдўғон томонидан бир неча кун аввал имзоланган Қарор билан 2021 йил-Юнус Эмре ва Турк тили йили деб эълон қилинди. Маълумингизким, Юнус Эмре вафотининг етти юз йиллиги Ўзбекистоннинг ҳам қўллаб-қувватлашлари билан ЮНЕСКО нинг 2021 йилда нишонланадиган саналар рўйхатига киритилди. Айни тарзда Президент жаноб Шавкат Мирзиёев ҳам ўтган йили октябр ойида имзолаган фармони билан Алишер Навоий Ҳазратлари таваллудининг беш юз саксон йиллиги муносабати билан амалга ошириладиган ишларнинг йўл харитасини белгилаб берган эдилар. Президентларимизнинг бундай олийҳиммат ташаббуслари доирасида уларнинг шаъфелиги ва шахсий кўрсатмалари билан 2021 йилда умумий меросимизнинг бу икки буюк сиймосининг хотираси учун биргаликда қанча ажойиб лойиҳаларни амалга ошириш ҳаяжони ва фахр туйғуси барчамизга насиб қилсин. Йигирма биринчи асрнинг узоқни кўрувчи лидерлари орасидан ўрин олган Президентимиз жаноб Эрдўғон ва Ўзбекистон Президенти жаноб Мирзиёевнинг қисқа оралиқлар билан умумий тилимизнинг буюк усталари борасида қабул қилган муҳим қарорлари икки давлат арбобининг Турк дунёсининг муштарак меросига катта аҳамият берганликларини яна бир марта яққол кўрсатиб турибди.
Бу доирада туркий адабиётнинг қутб юлдузи Алишер Навоий ҳақида мана шундай мукаммал илмий конференциянинг ташкил этилишига сабабчи бўлган, ҳисса қўшган барчага яна бир бор чуқур миннатдорчилигимни билдираман. Турк дунёсининг умумий қадриятларига бағишланадиган яна қанча тадбирларда сиз қийматли иштирокчилар билан яна учрашишни истардим.
Конференциянинг барча иштирокчиларини эҳтиром ила табриклаб, бу илмий- амалий анжуман натижаларининг Ўзбекистон ва бутун Турк дунёси учун хайрли бўлишини тилаб қоламан”,–дейди Меҳмет Сурайё Эр жаноблари.
Фарида Эгамбердиева, журналист
