Таълим соҳасини ислоҳ қилиш бугун ҳукуматимиз диққат эътиборида турган долзарб соҳалардан бири, десак муболаға бўлмайди. Сўнгги йилларда мактабгача таълим тизимини ислоҳ қилиш ва ривожлантиришга қаратилган қонунлар, қарорлар қабул қилиниб, амалиётга жорий этилмоқда.
Мактабгача таълим соҳасида ягона давлат сиёсатини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш, болаларни мактабгача таълим билан босқичма-босқич тўлиқ қамраб олишни таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 30 сентябрдаги “Мактабгача таълим тизими бошқарувини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида“ги Фармони билан Мактабгача таълим вазирлиги ташкил этилди.
Бугунги кунда Ўзбекистонда 14 мингдан ортиқ мактабгача таълим ташкилоти фаолият кўрсатмоқда. 2019 йилда Мактабгача таълим вазирлиги тизимга болалар қамровини 52 фоизга етказди. 2020 йилда бу кўрсаткич 59,5 фоиз бўлиши кутилмоқда, шунингдек, 85,2 фоиз 6 ёшли болаларни мажбурий 1 йиллик таълим билан қамраб олиш режалаштирилган.
Маълумки, Мактабгача таълим вазирлиги ташкил этилмасдан аввал тизимда замонавий дастурлар жорий этилмаган, болаларни мактабга тайёрлаш бўйича муқобил, мослашувчан моделлар етарли даражада ривожланмаган. Тараққий этган мамлакатлардаги каби болаларни ижтимоий, шахсий, ҳиссий, нутқий, математик, жисмоний ва ижодий ривожлантириш, атроф-муҳит билан танишувга йўналтирилган махсус давлат таълим дастурлари татбиқ қилинмаган эди. Давлат мактабгача таълим муассасаларида фаолият юритаётган педагог кадрларнинг аксарияти ўрта махсус маълумотга эга бўлиб, болаларни мактаб таълимига талаб даражасида тайёрлаш имконини бермас эди.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 майдаги “Ўзбекистон Республикаси мактабгача таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида”гиқарори мисолида кўрсак, мазкур концепция мактабгача таълим тизимини янада такомиллаштириш, болаларнинг сифатли мактабгача таълимдан тенг фойдаланишини таъминлаш, мактабгача таълим хизматларини ривожлантириш, бир сўз билан айтганда, мактабгача таълим тизимини ривожлантиришнинг мақсадли вазифаларини қамраб олган бўлиб, жараённинг устуворликлари ва босқичларини белгилаб беради.
Концепция тасдиқлангандан сўнг ўтган бир йилдан ортиқ вақт мобайнида мактабгача таълим тизимида янги Қонун қабул қилинди, янги лойиҳалар, ислоҳотлар босқичма-босқич амалга оширилиб келинмоқда. Хусусан, 2019 йилда “Мактабгача таълим ва тарбия тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни қабул қилинди.
Мазкур Қонунда мактабгача таълим ва тарбиянинг асосий тамойиллари, ушбу соҳадаги давлат сиёсати йўналишлари, шунингдек, Вазирлар Маҳкамаси, Мактабгача таълим вазирлиги, Соғлиқни сақлаш вазирлиги, эгалигида мактабгача таълим ташкилотлари бўлган давлат ва хўжалик бошқаруви органлари ва маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг ваколатлари белгиланган.
Қайд этилган Концепцияда 2030 йилгача 3-7 ёшдаги болаларнинг 80,8 фоизини мактабгача таълим билан қамраб олинишининг таъминланиши кўзда тутилган. Хусусан, 2020 йилда янги мактабгача таълим ташкилотлари биноларини қуриш, мавжудларини реконструкция қилиш, бир пайтлар боғча бўлган биноларни қайта Мактабгача таълим вазирлиги ҳисобига қайтариш, мактабгача таълимнинг муқобил шаклларини жорий этиш каби чора-тадбирлар амалга оширилмоқда.
2020 йилги дастурларга мувофиқ 18 та объект қуриб битказилиши, 129 та бўш иншоот фойдаланишга топширилиши ва 261 та давлат мактабгача таълим ташкилоти таъмирланиши режалаштирилган. Бу эса қўшимча янги 32,7 минг ўринларни яратади.
Мактабгача таълимда хусусий секторни рағбатлантиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Шу тариқа, 2018-2019 йилларда Мактабгача таълим вазирлиги умумий қиймати 3,89 трлн. сўмга тенг Давлат-хусусий шериклик ҳақидаги шартномаларни имзолади (улардан 1,1 трлн. сўми тадбиркорлар ҳисобидан ажратилган бўлса, 2,8 трлн. сўми - имтиёзли кредитлар ҳисобига тўғри келди). Фойдаланишга топширилиши кутилаётган нодавлат мактабгача таълим ташкилотлари қуввати 147,9 минг ўринга тенг. 2020 йилда яна 2 мингта оилавий ва 420 та давлат-хусусий шериклик доирасидаги мактабгача таълим ташкилотлари очилиши режалаштирилган.
Мактабгача таълим ташкилотлари учун педагог ва бошқарув кадрларини тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва салоҳиятини ошириш борасида ҳам ижобий ўзгаришлар кузатилмоқда.
Мактабгача ёшдаги болаларнинг ҳар томонлама интеллектуал, ахлоқий, эстетик ва жисмоий ривожланиши учун шарт-шароитлар яратиш ҳам Концепциянинг асосий йўналишларидан биридир. Мазкур тизимда инновацияларни, илғор педагогик ва ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий этиш мақсадида мактабгача таълим ташкилотларини компьютерлар билан таъминлаш, интернет тармоғига уланиши босқичма-босқич амалга оширилмоқда.
Мактабгача таълимда тарбия самарадорлигини ошириш юзасидан давлат мактабгача таълим ташкилотларида таълим-тарбияда ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланишни янада такомиллаштириш мавзусида туман (шаҳар) Мактабгача таълим бўлимлари томонидан ўқув-семинарлар, тушунтириш ишлари олиб борилмоқда. Ушбу тадбирларларда “OPEN EMIS” тизимидаги хато камчиликларни тузатиш бўйича амалий кўникмалар берилмоқда.
Одилжон ИМИНОВ,
Олий Мажлис Сенати
Фан, таълим ва соғлиқни сақлаш
масалалари қўмитаси раиси
