Қорақалпоғистон Республикасининг ҳар қадами ҳайратга бой, бориб кўришга арзирли, ҳақиқий экстремал, экотуризм учун айни муддао. Нукус шаҳридан 147 км масофа ёки 2 соатлик йўл ва олам-олам таасурот. Қалъаларга бой Элликқалъа тумани ҳам тарих, маданият ва сирларга бой ҳудуд. Туризм ва маданий мерос вазирлиги кўмаги билан ташкил этилган экстремал саёҳатимизнинг навбатдаги манзили ҳам айнан шу тумандаги Аёзқалъалари бўлди.
Охири кўринмас Қизилқум бағрида жойлашган бу номли қалъалар 3 та бўлиб, 800 йил давомида турли даврларда қурилган. Улар қадимги Хоразмнинг энг муҳташам қалъаларидан бири бўлган.
Қалъанинг асосий мақсади минтақани кўчманчилар босқинларидан ҳимоя қилиш бўлган. Ҳужумлардан қочган халқ қалъага томон кўтарилган ва у ердан вақтинча ҳимоя ва паноҳ топишган. Биз ҳам тажриба сифатида жон ҳолатда тепаликка қараб югуриб кўрдик. Хулоса қилдикки, хавф соя солган пайтда жон ширинида тепага қараб югуриш осон бўлмаган экан.
Аёзқалъа 1. У оҳактошли тепаликнинг текислик қисмида тўртбручак ҳолатда жойлашган. Унинг қурилиши милоддан аввалги IV ёки III аср бошларига тўғри келади. Ҳимоя деворларида арка шаклидаги йўлак ва унинг устида камончилар ўқ отишларои учун туйнукларни кўриш мумкин. Бу ерда қадимги хоразм тилида арамей ҳарфлари билан ёзилган ёзув ҳам топилган.
Аёзқалъа 2. Аёзқалъа 1 нинг жанубий-ғарбий қисмида жойлашган конус шаклидаги тепалик кўринишдаги ушбу қалъа милодий VIII асрнинг охири ёки VIII асрнинг бошларида қурилган. Ғарбий томони тўртбурчак ва шарқий томони доира шаклида, деҳқонлар деб аталадиган маҳаллий феодалларнинг қароргоҳи бўлиши мумкин. Бир пайтлар пастга қараб олиб борувчи пандус қалъани тепаликнинг этагида жойлашган катта сарой билан боғлаб турган. Ўрта асрларда энг гўзал қасрлардан бири сифатида эътироф этилган.
Аёзқалъа 3 эса юқоридаги икки қалъадан бироз узоқроқ жойлашган бўлиб, бу мустаҳкам гарнизон милоддан аввалги IV-III асрларда қурилган.
Тарих ҳақида тасаввурларингизни кенгайтиришни, сиз ўйлаган, сиз кутган, сиз билган ва билмаганларингизданда кўпроқ таассуротларга эга бўлишни истасангиз, албатта, саёҳат қилиш керак бўлган “локация”ларингизга Қорақалпоғистонни ҳам қўшиб қўйинг.
Сардорбек Усмоний
