1 майдан электр ва газ нархлари янгиланди. Янги тизим қандай ишлайди ва эҳтиёжмандлар учун қандай енгилликлар назарда тутилган?
2025 йил 1 майдан бошлаб Ўзбекистон энергетика бозорида янги босқич бошланмоқда — электр энергияси ва газ учун тарифлар қайта кўриб чиқилди. Янги тизимнинг асосий тамойили – ресурсларни тежашга ундаш, ижтимоий адолатни таъминлаш ва эҳтиёжманд қатламни ҳимоя қилиш эканлиги таъкидланди.
Тарифлар табақалаштирилган ҳолда жорий этилади. Бу эса бир қарашда мураккабдек туюлса-да, аслида ҳар бир истеъмолчи ўз сарфидан келиб чиқиб нарх тўлайди.
Электр энергиясида “кўп ишлатсанг – кўпроқ тўлайсан” тамойили
Янги тарифларга кўра, ойлик истеъмол 200 кВт соатгача бўлса, электр 600 сўмдан сотилади. Аввал бу 450 сўм эди. Бу энг паст ставка.
Аммо 200 кВтдан ортиқ истеъмол қилганлар учун нархлар босқичма-босқич ошиб боради. Масалан:
— 201–500 кВт·соат – 800 сўм,
— 501–1000 кВт·соат – 1000 сўм,
— 1001–5000 кВт·соат – 1500 сўм,
— 10 минг кВт·соатдан ортиқ – 2000 сўм.
Бу тизим орқали ресурсни ҳаддан ташқари истеъмол қилиш чекланиши кутилмоқда. Шу билан бирга, энергияни тежаб фойдаланганга энг арзон тарифлар таклиф қилинмоқда.
Электр плиталари ўрнатилган кўп қаватли уйлардаги аҳолига эса нисбатан пастроқ тарифлар қўлланилади. Бу гуруҳда 200 кВт соатгача — 300 сўм, кейинги босқичларда эса 1000 сўмгача бўлган нархлар белгиланган.
Газ тарифлари: мавсумий ва сарф миқдорига қараб белгиланган нархда бўлади
Табиий газ нархлари ҳам икки мавсумга бўлинди:
— Ноябрь–февраль (иситиш мавсуми)
— Март–октябрь (иситишсиз давр)
Иситиш мавсумида 500 куб метргача бўлган газ 1000 сўм этиб белгиланди. Бу аввалги 650 сўмдан 53 фоизга ошган. 10 минг куб метрдан ортиқ истеъмол қилганлар учун эса нарх 3000 сўмгача етади.
Баҳор–ёз ойларида паст истеъмол учун тарифлар сақланади, лекин юқори сарф учун нархлар яна ошади.
Суюлтирилган газ нархи эса 1 кг учун 1600 сўмдан 2000 сўмгача кўтарилади.
Эҳтиёжмандлар учун компенсация тизими ишга тушади
Ислоҳотнинг муҳим жиҳатларидан бири –эҳтиёжманд оилаларни ҳимоя қилиш механизмининг жорий этилиши. 2025 йил 1 майдан 2027 йил 1 апрелгача айрим тоифадаги аҳолига компенсация ажратилади.
Бу тоифадаги оилаларнинг:
— ойига 150 кВт·соат электр энергияси,
— 250 куб метр (қишда),
— 150 куб метр (ёзда) табиий газ сарфи учун тарифлар фарқи давлат томонидан қоплаб берилади.
Бу ёндашув орқали кам таъминланган оилаларга молиявий босим камайтирилиши режалаштирилган.
Рақамлар ортида турган асосий мақсад – энергия бозорини ислоҳ қилишми? Ёки...
Қувват тарифларини эркинлаштириш — жаҳон тажрибасида синовдан ўтган, иқтисодиётни барқарорлаштиришга хизмат қилувчи стратегик қарор. Ўзбекистонда бу жараён босқичма-босқич амалга оширилмоқда.
Нархларнинг ошиши, бир томондан, ижтимоий аҳоли қатламларига оғир туюлиши мумкин, аммо бошқа томондан бу — тежаш, оқилона сарфлаш ва давлат харажатларини камайтиришга хизмат қилади.
Муҳими — бу тизимда халқнинг энг заиф қатламлари эътиборсиз қолдирилмаган.
Кутилган ислоҳот, эҳтиёткор қадамлар
Хулоса қилиб айтганда янги тарифлар жамиятда турли муносабатларга сабаб бўлмоқда. Аммо Энергетика вазирлиги ва мутасадди идоралар ислоҳотни пухта режалаган: табақалаштирилган нархлар орқали ресурслар тежалади, адолатли тақсимот йўлга қўйилади ва эҳтиёжманд оилаларга ёрдам сақланади.
Бу — осон бўлмаган, лекин узоқ муддатда фойда бериши мумкин бўлган муҳим қадам.
