Тошкентда “Ўзбекистон Республикасида олиб борилаётган ислоҳотлар учун халқаро рейтинг индексларининг аҳамияти” мавзусида биринчи халқаро форум бўлиб ўтди. Унда хорижий давлатлар ҳукумати вакиллари, халқаро молия ташкилотлари, рейтинг агентликлари, халқаро инвестиция банклари, суғурта компаниялари вакиллари иштирок этди.
Ўзбекистон бош вазири ўринбосари, молия вазири Жамшид Қўчқоров форумда халқаро рейтинглар мамлакатда олиб борилаётган ислоҳотларда муҳим аҳамият касб этишини, Ўзбекистоннинг долзарб рейтинг ва индексларда ўрнини яхшилаш зарурлигини таъкидлаб ўтди.
Тан олиш керак, Ўзбекистон бир қатор муҳим халқаро рейтинг ва индексларда кейинги ўринларни эгаллаб келмоқда. Хусусан, Жаҳон Банкининг йиллик “Бизнес қилиш” рейтингида Ўзбекистон 74-ўринда қайд этилган. Коррупция бўйича ҳар йили тузиладиган Халқаро Транспаренси индексида 2018 йилда 180 давлат ичидан 158-ўринни эгаллаган. Шунингдек, сиёсий ва диний эркинликлар, ҳамда матбуот эркинлиги ва қонун устуворлигини баҳолайдиган Freedom House ташкилотининг охирги рейтингида Ўзбекистон “Эркин эмас” дея таъриф берилган давлатлар қаторига киритилган.
Жаҳон банкининг Ўзбекистондаги доимий вакили Хидеки Морининг таъкидлашича рейтингларнинг фикрлаш озуқаси – бу рақамлар. Турли халқаро рейтинг агентликларининг баҳолаш услуби турлича. Аммо шу ўринда айтиш лозимки, барча рейтинг агентликларининг хулосалари ҳам аниқ эмас. Унинг таъкидлашича жаҳонда саноқли халқаро рейтинг агентликлари тўғри рейтинг юритади. Булар Garvard, Moody’s, Fitch ва Standard & Poor’s каби агентликлардир.
–Менинг рейтингимда Ўзбекистон биринчи ўринда! – деди Хидеки Мори. – Бу рейтинг мен севган мамлакатлар рейтингидир. Мамлакатни 2030 йилгача инновацион ривожлантиришнинг мақсадли кўрсаткичлари тасдиқланган, бу йўналишда тизимли ишлар олиб борилмоқда. Жаҳон банки иқтисодий ривожлантиришга ҳисса қўшадиган қатор лойиҳаларни амалга оширишда ўзбекистонлик тадбиркорларни қўллаб-қувватлаб келмоқда. Бундан кейин ҳам ўз ёрдамини аямайди.
Халқаро рейтинг агентликлари ўз таҳлилларида 2016 йилда ҳокимиятга Шавкат Мирзиёев келиши билан келгусида иқтисодиётнинг ўсишини таъминлаш учун қатор иқтисодий ва институционал ислоҳотлар бошланганини қайд этмоқда. Бўлиб ўтган форумда сўз олган халқаро агентликлар вакиллари ҳам Ўзбекистон кейинги 3 йил ичида турли йўналишларда рейтинг поғоналаридан кўтарила бошлаганини айтиб ўтишди.
Дарҳақиқат халқаро рейтингларда эътиборли кўрсаткичларимиз ҳам йўқ эмас. Масалан 2018 йил якунларига кўра Fitch ва Standard & Poor’s халқаро рейтинг агентликлари суверен кредит рейтингида илк бор Ўзбекистонга барқарор прогнозли «BB-» рейтинг даражасини берди.
Шу ўринда агентликлар ўз ьхулоасаларида рейтингни ошириш омилларини ҳам келтириб ўтади. S&P масалан иқтисодиётнинг долларлаштириш даражасини камайтириш ҳисобига пул-кредит сиёсати самарадорлиги оширилса, мамлакат суверен рейтингини ҳам ошириши мумкинлигини қайд этади. Шунингдек, ҳукумат даромад базасининг ёки экспорт тузилмаларининг янада диверсификация қилиниши ҳам рейтингга ижобий таъсир кўрсатиши мумкин дейди.
Президентимизнинг 2019 йил 7 мартдаги “Халқаро рейтинг ва индексларда Ўзбекистон Республикасининг ўрнини яхшилашга оид чора-тадбирларни тизимлаштириш тўғрисида”ги ПФ–5687-сонли фармони айни мақсадларни кўзлайди.Фармонга мувофиқ ҳозирда Ўзбекистонда турли соҳаларида жаҳон ҳамжамиятида рейтинг ва индекс кўрсаткичларини кўтаришга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Негаки мамлакат иқтисодиётининг ривожи, хорижий етакчи бизнес корчалонлари билан ҳамкорликни янги босқичга кўтариш ҳамда инвесторлар эътиборини жалб этиш, уларнинг ишончини кафолатлаш учун солиштирма рейтингларнинг юқори бўлиши муҳим аҳамиятга эга. Иқтисодий ва сиёсий-ҳуқуқий халқаро рейтинг ва индексларда Ўзбекистоннинг ўрнини яхшилаш халқаро майдонда мамлакатимиз мавқеини янада юксалтиришга хизмат қилади.
Халқаро форумнинг иккинчи қисмида маҳаллий вазирлик ҳамда идораларнинг рейтинг ва индекслар билан ишлаш учун масъул ходимлари, тижорат банклари, суғурта компаниялари, хусусий сектор вакиллари иштирокида халқаро ва маҳаллий экспертлар томонидан ўқув-семинарлари ўтказилди. Шунингдек Ўзбекистоннинг халқаро индексларда прогрессини таъминлаш, бизнесни юритишдаги ислоҳотлар орқали инвестицион муҳитни яхшилаш бўйича таклиф ва мулоҳазалар ҳавола этилди.
Экспертлар айтиб ўтганидек бизга халқаро рейтинг ва индексларнинг ўзи эмас, улар билан боғлиқ ислоҳотлар муҳим. Халқаро фикр бизнинг ислоҳотларимиз самарасаини реал белгилаб беради.
Манзура БЕКЖОНОВА
