АҚШнинг Халқаро диний эркинлик бўйича комиссияси (USCIRF) ҳисоботида келтирилишича, Ўзбекистон диний ва сиёсий маҳбусларни сақлаш бўйича дунёда энг юқори кўрсаткичга эга.
USCIRF маълумотларида, Ўзбекистонда 2016 йил охиридан бошлаб минглаб маҳбуслар озод қилинганига қарамай, 2000 дан ортиқ диний ва сиёсий маҳбуслар қамоқда қолмоқда. Уларнинг 1176 нафари махсус колонияларда, 1000 нафари эса манзил-колонияларда сақланади.
Уларнинг умумий сони 2176 нафар. Бу мамлакатдаги маҳбусларнинг 10 фоизга яқинини ташкил этади. Шунингдек, 2020 йил охирида 43 та қамоқхонада 22 867 нафар маҳбус бўлган.
Тадқиқотнинг расмий маълумотларида яқинда қамоқдан озод қилинган маҳбуслар, ҳуқуқ ҳимоячилари ва айни пайтдаги маҳбусларнинг қариндошлари билан суҳбатлар ҳамда суд ҳужжатлари келтириб ўтилган.
Қайд этилишича, кўп сондаги диний маҳбуслар фақат тақиқланган диний гуруҳларга аъзоликда айбланиб, зўравонликларга алоқадорлиги исботланмаган ҳолда ҳукм қилинган.
Шу билан бирга, Жиноят кодексининг 221-моддаси (жазони ижро этиш муассасаси маъмуриятининг қонуний талабларини бажармаслик) бекор қилинганига қарамай, Ўзбекистонда диний ва сиёсий маҳбусларнинг катта қисми янги айбловлар билан ҳали ҳам ҳибсда сақланмоқда. Бу эса ҳукмнинг такроран чиқарилиши адолатли судлов стандартларининг бузилишига олиб келмоқда.
Маълум бўлишича, Ўзбекистон ҳукумати ушбу диний маҳкумлар учун чиқарилган қайта ҳукмлар тўғрисидаги аниқ маълумотларни тақдим этмаган.
Бироқ ҳисоботга кўра, қайта ҳукм ўқилганларнинг аксарияти ЖКнинг 159, 216, 244- ва бошқа экстремизмга оид моддалари бўйича қамалган маҳбуслардир. Комиссия ҳужжатларининг иловаларида бундай маҳкумлар учун янги қамоқ муддатлари 6 йилдан 18 йилни ташкил қилишини кўрсатиб ўтган.
Ҳусусан, Комиссия экспертларининг фикрича, ҳукумат имкон қадар тезроқ қамоқдалик вақтида 221-модда бўйича муддати узайтирилган ёки қайта ҳукм ўқилиши билан боғлиқ ҳар бир маҳкум ишини мақсадли тартибда ўрганиб чиқиши лозим.
Ҳисоботда жами 81 нафар маҳкумнинг исмлари келтирилган бўлиб, улар: Тохир Жуманов, Миразиз Мирзаҳмедов, Равшан Каримов, Жамшидбек Отабеков, Шамсиддин Гиёсов, Рустам Турназиев, Номоз Нормуродов, Шуҳрат Усмановдир ва бошқалар махбусларнинг ҳам номи рўйхатда келтирилган.
Маълумот ўрнида: алоҳида қайд этилган маҳбус Аваз Тўхтахўжаев 1999 йилда биринчи марта судланганидан бери қамоқ муддати беш марта узайтирилган.
Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Россия пойтахти Москвада “Ҳизб ут-Таҳрир” гуруҳи қўлга олингани ҳақида хабар берилганди.
