Озарбайжон ҳақида кўп ўқиганмиз, кўрганмиз, эшитганмиз. Асосан, Каспий денгизи ва унинг қирғоғида жойлашган Ичери шеҳер ("Ичкари шаҳар" ёки "Ичан қалъа") ёки "иккинчи Дубай" дея таърифланувчи Боку гўзаллиги ҳеч кимни бефарқ қолдирмаса керак. Биз бугун бу гўзал ва кўҳна шаҳар гўзаллигининг бир элементига эътибор қаратамиз. Яъни балконларга!
Озарбайжонликлар билан уй мавзусида гаплашсангиз, улар балконларни уйнинг бир ажралмас бўлаги сифатида кўришларига, шаҳар кўчаларини кезганда эса балконлар санъат асари даражасида қурилганига гувоҳ бўласиз.
Келинг, олдин "балкон" сўзини ўзбекчага ўгириб оламиз. Озарбайжонлар балконни "шушабанд" дейишаркан. Демак, биз ҳам бундан келиб чиқиб, "ойнабанд" десак бўлар?
Боку ойнабандлари "дунёдаги энг гўзал балконлар" дея таърифланиши бежиз эмас. Чунки архитектура жиҳатидан ойнабандларга Венеция, готик ва антик услубларда шарқона безаклар берилиб, бетакрор европача ва осиёча уйғунлик ҳосил қилинган. Бундай ўзига хосликни эса дунёнинг ҳеч бир шаҳарида учратмайсиз.
Озарбайжонликлар ойнабандларга чиқиб, чой ичишади, нарда, карта, шахмат ўйнашади. Ҳатто улар уйдан чиқмасдан туриб, қўшнилар билан суҳбатлашиб туриш учун ҳам уй қурилишларида ойнабандларни албатта қўшишган экан.
Суратлардаги уйлар асосан XIX аср охири ва XX аср бошларида қурилган бўлиб, Бокуда ўша даврлардаги йирик нефть "бум"и даврида бунёд этилган.
Сардорбек Усмоний.
